PKO, üreme çağındaki kadınlarda en sık rastlanan endokrin bir bozukluktur. Başlıca nedenli bilinmemesine rağmen, santral sinir sistemi, hipofiz bezi, yumurtalıklar, böbreküstü bezi ve diğer dokular arasındaki etkileşimlerin bozulmasına bağlı olarak ortaya çıkmaktadır. Ayrıca genetik ve çevresel faktörlerle de alakalı olabileceği düşünülmektedir.

PKO mutlaka tedavi edilmesi gereken ciddi bir hastalıktır. Rahim iç tabakası progesteron hormonunun azalmasından dolayı sürekli kalınlaşarak, kanser öncesi evreye hazırlık yapabilmektedir. Rahimi içi tabakasında oluşan bu değişikler, uzun süre devam ettiği sürece kanser riskini arttırmaktadır.

Ayrıca PKO kadında androjen hormonlarının aşırı salgılandığı bir hastalıktır. Bu nedenle uzun süre içerisinde kadında artmış androjen hormonları kan lipit (yağ) metabolizmasını olumsuz etkileyerek, kalp-damar sistemi hastalıklarının ortaya çıkmasına neden olmaktadır. PKO’nun neden olduğu sorunlardan bir tanesi de, kadınların gebe kalmasını engelleyerek kısırlık sorununa yol açmasıdır. Çoğu kadının çocuk sahibi olma isteğine göre tedavi şekli belirlenmektedir.

Genel polikistik overler ( Çok sayıda kist içeren over dokusu), uzun süre yumurtlama olmamasından dolayı meydana gelmektedir. Normal kadınların %25 kadarında polikistik overin genel ultrasonografi bulguları (overlerde inci tanesi gibi dizilmiş follikül kistleri) görülmektedir. Doğum kontrol hapı kullanan kadınların %14’ünde de bu ultrasonografik tablo izlenmiştir. Bu durumda sadece polikistik over görüntüsü tanı koymada yeterli olmamaktadır. Ama uzun süre yumurtlamanın olmaması durumu aşağıdaki sorunlara yol açmaktadır:

• Kısırlık,
• Adet düzensizliği,
• Tüylenme artışı, saç dökülmesi ve akne,

• Rahim kanseri ve olası meme kanseri riskinde artış,
• Kalp-damar hastalıkları riskinde artış,
• İnsülin (kan şekeri kontrolünü sağlayan hormon) artışı olan kadınlarda şeker hastalığı riskinin artışına neden olmaktadır.

Polikistik over sendromu tedavisinin amacı

Her kadında görülme olasılığının olmasına rağmen, belirtileri ve şiddeti farklılık gösterir. Bu nedenle tedavi yöntemleri hastaya göre şekillenmektedir. Başlıca PKO tedavileri aşağıdaki gibidir:

• Dolaşımdaki androjen hormonunu azaltmak,
• Gebelik isteğine yönelik tedavi,
• Endometrium (rahim iç tabakası) korunması,
• Normal kilonun korunmasını sağlamak,
• İnsülin direnci sonrasında çıkabilecek hastalıkları önlemektir.

PKO belirtilerinin tedavisi

Polikistik over sendromunun kesin bir nedeni olmadığı gibi kesin bir tedavisi de bulunmamaktadır. Ciddi derecede belirtiler göstererek, bazı hastalıkların oluşmasında risk faktörü oluşturmaktadır. Bu nedenle bu belirtileri önlemek amacı ile tedavi yöntemleri uygulanmaktadır.

• Doğum kontrol hapları

Adet düzensizliğini giderebilmek için doğum kontrol hapları kullanılabilir. Doğum kontrol hapları içeriğinde hormon barındırdığı için, hormon desteği ile iyileşme sağlar. PKO’ya bağlı olarak görülen tüylenme, kilo artışı ve cilt yağlanması şikâyetleri giderilebilmektedir. Uzun zaman içerisinde uygulanan bu tedavi, artan rahim iç tabakası kanser riskini de azaltır. Bu etkilerin giderilebilmesi için, 12-36 ay kullanılması gerekir.

• Metformin

İnsülin direnci, polikistik over sendromunun gelişmesinde önemli rol oynamaktadır. Bu tedavi şeklide insülin düşürücü ilaçların kullanılmasıdır. Yapılan araştırmalara göre bu tedavilerde en etkilisi metformindir. Metformin ilk olarak Tip 2 diyabet tedavisinde kullanılmıştır. Diyabet üzerindeki glisemik kontrol üzerine olumlu etkisinden dolayı PKO’da ki insülin direncine de etkili olduğu saptanmıştır. Adet düzensizliğini ve yumurtlama fonksiyonları düzenlemeye yardımcı olmaktadır. Metformin kullanımı sonrasında PKO’lu kadınlarda kendiliğinden gebelik kayıplarını azatlığına yönelik çalışmalar mevcuttur. Metformin kullanan kadınlar gebelikte görülme oranı yüksek olan şeker hastalığının da gelişme riskini azalttığı bilimsel çalışmalarla kanıtlanmıştır.

• Yaşam tarzı düzenlenmesi

Gerek kısırlık gerekse tüylenme tedavilerinde izlenecek ilk yol, bir diyetisyen eşliğinde kontrollü kilo verilmesinden geçmektedir. Çünkü aşırı kilonun hormonal düzenin bozulmasına neden olduğu için PKOS sendromunun belirtilerini arttıracaktır. Bu nedenle kilo kaybı ile hormonal düzenin normal şekle girebilmesi gerekir. Bunun için stresten uzak, düzenli egzersiz yapmanız ve yüksek lif içeriği olan besinleri tüketmeniz gerekir.

• Kısırlık tedavisi

Eğer hastanın çocuk sahibi olma isteği var ise, kullanılacak tedavi yumurtlama sağlayıcı ilaçların kullanılmasında yana olmaktadır. Bu tedaviler sayesinde polikistik over sendromu görülen kadınların % 80’ninde yumurtlama sağlanabilmektedir. Yumurtlama bozuklukları nedeni ile gebelik elde edemeyen hastalarda yumurta gelişimini sağlamak için klomifen sitrat, metformin, gonadotropinler, GnRH agonistleri veya antagonistleri kullanılabilmektedir. Polikistik over sendromunun tedavisindeki ilaçlar oldukça etkili olsa da, bazen ilaçla tedavide başarı sağlanamadığında, laparaskopi ile yumurtalıklara cerrahi bir girişim ( Ovarian drilling ) uygulanabilir. PKOS görülen hastalarının yumurtalığın dış kısmı beyaz görünümlü, sert ve kalın bir tabaka ile çevrelidir. Bu yüzden yumurtlamayı engelleyerek, kısırlık sorununa yol açmaktadır. Laparoskopi sırasında drilling yani delme işlemi yapılarak bu sorun çözülebilmektedir.

• Tüylenmeyi önleyici tedavi

Bu tedaviler PKOS’un yarattığı etkileri giderebilmek için değil, yeni oluşumun engellemesi için yapılmaktadır. Ne yazık ki, oluşan tüyler için etkili bir ilaç tedavisi bulunmamaktadır. Bunlar için ağda, elektroliz gibi epilasyon yöntemleri ile giderilebilmesidir. Eğer doğum kontrol ilaçları kullanılmadan önce tüyler alınırsa, yöntem başarısız olur. Bunun yanında alınan tüyler yeniden ve daha yoğun bir şekilde çıkma ihtimaline neden olmaktadır.