Yumurtalık dönmesi (over torsiyonu) kadınlarda çok şiddetli bir karın ağrısıyla acilen gidilen doktor muayenesiyle ortaya çıkan bir sorundur. Kadının kendiliğinden anlamasının mümkün olmadığı yumurtalık dönmesi karın ve kasıklarda şiddetli ağrıya sebep olur. Çok sık karşılaşılan bir sağlık ve üreme sorunu olmasa da yumurtalık dönmesi çok ciddi bir rahatsızlıktır. Yumurtalık dönmesinde çok net belirtiler olmadığı için karın ve kasık ağrısının göz ardı edilmesi, doktora gitmeden geçmesinin beklenmesi durumlarında tanıda gecikme olur, çok ciddi ve istenmeyen sonuçlar ortaya çıkabilir.

Bir kadın hastalığı olan yumurtalık dönmesi jinekolojik acil durumlar arasında yer alır ve aslında nadir görülür. Tüm kadınlarda cerrahi müdahale gerektiren jinekolojik acil durumlar arasında yumurtalık dönmesi 5. sırada yer alıyor. Ancak yine ve yeniden altını çizmekte fayda var ki, yumurtalık dönmesi çok ciddi sağlık sorunlarına sebep olabilir.

Yumurtalık dönmesi (over torsiyonu) nedir?

Kadında yumurtalıklar, normal şartlar altında bir ucu karın yan duvarına bağlı diğer ucu da serbest halde duran organlardır. Karın yan duvarıyla olan bu bağ içerisinden kan damarları geçmektedir. İşte her hangi bir sebeple yumurtalık bu bağın etrafında dönerse kan akımı azalır, hatta bazı durumlarda kan akımı tamamen durur. Bu şekilde yumurtalığın bağın etrafında dönme, dolanma durumu over torsiyonu olarak adlandırılır.

Yumurtalık dönmesi neden olur?

Yumurtalık dönmesi sorununun tam olarak nedenini saptamak her zaman mümkün olmayabilir. Genel olarak değerlendirildiğinde yumurtalıkların normalden büyük, ağır ve hareketli olmasının yumurtalık dönmesi için temel risk faktörü olduğu bilinmektedir. Ancak bu konudaki en büyük risk grubu yumurtalıklardaki dermoid kistlerden oluşmaktadır. Çoğu zaman içinde yağ, saç, diş gibi pek çok yabancı madde bulunan dermoid kistler oldukça ağırdır ve yumurtalıklarda normalden fazla hareketliliğe neden olabilir. Over torsiyonu vakalarının ortalama % 51 – 80’ine sebep olan etken dermoid kistlerdir.

Bazı kadınlarda doğal yolla gebelik elde edilemediği için uygulanan yardımcı üreme tekniklerinde yumurtalıkların uyarılması ya da aşırı uyarılması sonucu da over torsiyonu riski ortaya çıkar.

Gebelik döneminde kadının yumurtalıklarının doğal olarak büyüyor olması da kimi zaman yumurtalıkların kendi etraflarında dönme riskini arttırmaktadır.

Yumurtalık dönmesi söz konusu olduğunda çok sık görülmemekle birlikte yumurtalık tümörlerinin de bu soruna sebep olduğu bilinir.

Tüm bunlardan yola çıkarak; yumurtalık dönmesinin genellikle bir kist ya da başka bir sebebe bağlı olarak normalden fazla büyümüş olan yumurtalıklarda ortaya çıktığı söylenebilir. Çok nadiren de olsa kimi zaman tüp ve etrafındaki dokularda aşırı bir spazm ya da aşırı genişlemiş, yani varisleşmiş damarlara bağlı olarak normal boyutlardaki yumurtalıklarda da yumurtalık dönmesi görülebiliyor. Bunların yanında tüplerin aşırı uzun olması gibi kadında doğuştan gelen bazı nedenler de yumurtalık dönmesine yol açabilmektedir. Yumurtalık dönmesi sorunu daima tek taraflı olarak gerçekleşir ve daha çok sağda tarafta görülür.

Yumurtalık dönmesi ne sıklıkta görülür?

Yumurtalık dönmesi çok ciddi bir sorun olmakla birlikte, kadınlarda cerrahi girişim gerektiren tüm jinekolojik acil durumlar arasında 5. sırada yer almaktadır. Kadınların en sık olarak yaşadığı cerrahi girişim sebepleri; kanamalı dış gebelik, korpus luteum kanaması, üreme organlarında anomali oluşması ve pelvik enfeksiyonlar ile birlikte değerlendirildiğinde acil durumların yaklaşık % 2.7’si yumurtalık dönmesi sebeiyle gerçekleşmektedir.

Yumurtalık dönmesi her yaştaki kadında görülebilir. Ancak tüm olguların % 70 – 75’i 30 yaşın altındaki kadınlarda görülüyor. Ayrıca şimdiye kadar rapor edilen over torsiyonu vakalarının % 20’si hamile kadınlarda ortaya çıkmaktadır.

Yumurtalık dönmesi belirtileri nelerdir?

Yumurtalık dönmesi sorununda ilk olarak aniden şiddetli bir karın ve kasık ağrısı başlar. Yumurtalık kendi etrafında döndüğü için yumurtalığa giden kan akımı azalır ya da tamamen kesilir. Bundan dolayı da yumurtalıkla bağlantılı olan dokular oksijensiz kalır. Soruna çok kısa bir süre içinde müdahale edilmezse, sorun devam ederse hem ağrının şiddeti artar hem de yumurtalık uzun süre oksijensiz kalır. Böyle bir durumda yumurtalık dokusunda kangren olabilir.

Yumurtalık dönmesi vakalarının bazılarında tam olarak dönme gerçekleşmez, sadece yumurtalık kendi etrafında hafifçe döner. Bu tür bir durumda kadın yine ağrı hisseder, ancak kısa süre içinde yumurtalık yeniden kendiliğinden eski konumunu alır. Semi torsiyon olarak adlandırılan bu durumda yine ağrı olur. Fakat yumurtalığın eski durumunu almasıyla ağrı da kendiliğinden geçer.

Yumurtalık dönmesi tanısı nasıl konur?

Yumurtalık dönmesinde kadının şiddetli bir karın ve kasık ağrısı şikayetiyle doktora gitmesi sonucunda hasta hemen muayene edilir.  Hissedilen ağrının hafiflememesi ve şiddetinin giderek artması durumunda doktor klinik olarak kuşkulanır. Over torsiyonu sorununda hastanın ağrısı tipik olarak seyreder. Böyle bir ağrı durumunda başta yumurtalık dönmesi olmak üzere, akut apandisit ve dış gebelik gibi pek çok sorunun var olma riski dikkate alınmalıdır.

Tüm bu sorunların da olma riski göz önünde bulundurularak hastaya ultrason muayenesi yapılır. ultrasonografide normalden büyük ve kistik bir yumurtalık görülmesi durumunda yumurtalık dönmesinde şüphe edilir. Hastaya doppler ultrasonografi yapıldığında elde edilen bulgular dolaşımın etkilenme derecesine ve yumurtalık dönmesinin süresine bağlıdır. Yumurtalık dönmesinin en ileri derecesinde doppler ultrasonda hiç kan akımı tespit edilemez. Tüm bunların yanında yumurtalık dönmesinin kesin tanısı ise laparoskopi ile direkt gözlenerek konmaktadır.

Yumurtalık dönmesi nasıl tedavi edilir?

Yumurtalık dönmesi sorunu hafif düzeydeyse ve yarım dönmüşse muhtemelen kısa süre içinde yumurtalık kendiliğinde normal halini alacaktır. Ancak ultrasonografide ve laparoskopide tam bir dönme tespit edildiyse kesinlikle cerrahi tedavi uygulanır. Laparoskopi ile hem tanı hem de tedavi yapılmaktadır. Dönen yumurtalık laparoskopi ile kendi normal haline çevrilir. Yumurtalık döndürme operasyonu ağrılı bir işlem olabilir. Bu sebeple de hissedilen ağrıyı kontrol etmek için ağrı kesiciler kullanılır.

Yumurtalık dönmesi sorunu kısa süre içinde, yani erken dönemde tespit edilerek ameliyata alınırsa yumurtalıklarda ve çevre dokuda kalıcı bir hasar olmaz. Fakat kadının şiddetli ağrı hissetmesine rağmen sağlık kurumuna zamanında gidilmemesi, doktorun gerekli tetkikleri zamanında yapmayarak vakit kaybetmesi gibi durumlarda sorun çok ciddi bir hale gelebilir. Zira hasta ya da doktor tarafından önemsenmemiş, ihmal edilmiş ya da geç kalınmış vakalarda kadının yumurtalıklarına kan akımı uzun süre kesilebilir. Böyle bir durumda yumurtalık dokusunda nekroz meydana gelir, bu dokular canlılığını kaybeder. Yumurtalık dokusunun canlılığını kaybetmesi de genellikle yumurtalığın alınması anlamına gelir.

Yumurtalık dönmesi önlenebilir mi?

Yumurtalık dönmesi sorunu kesin olarak önlenebilir, engellenebilir bir durum değildir.  Ancak kadının şiddetli karın ve kasık ağrısı durumlarında acilen doktora gitmesi ve gerekli tetkiklerin vakit kaybetmeden yapılması sorunun vereceği zararı azaltabilir. Bununla birlikte kadının yumurtalıklarında bir dermoid kist tanısı konduğunda yumurtalık dönemsi riski göz önünde bulundurularak zaman kaybetmeden kistin operasyonla alınması önleyici bir uygulama olabilir. Yumurtalık dönmesi çok ciddiye alınması gereken bir sorundur, en önemli aşaması da kesinlikle erken dönemde teşhis edilmesidir.