Menopoz, her kadının yaşlanınca deneyimlediği normal bir durumdur. Menopoz, kadında adet görme bittiğinde ya da bitmeden önce değişiklikler görüldüğü ve doğurganlığın bittiği dönemi işaret eder. 

Kadınların yumurtalıklarında doğdukları andan itibaren belirli sayıda yumurta vardır. Yumurtalıklar ayrıca östrojen ve progesteron isimli hormonları salgılar. Bu hormonlar da mensturasyonu ve yumurtlamayı kontrol eder. Menopoz gerçekleştiğinde ise yumurtalıklar artık her ay yumurta olgunlaştıramaz hale gelir ve kadının adet görmesi biter.

Çoğu kadında menopoz 45-55 yaşları arasında başlar. Genel olarak ortalama menopoza girilen yaş ise 51’dir. Erken menopoz ise genellikle 45 yaşından önce başlayan menopozlar için kullanılır. 40 yaşın altında gerçekleşen menopoz ise prematür menopoz olarak adlandırılır.

Menopoz, yumurtalıklarınızın yumurta üretiminin durmasıyla ve östrojen seviyesinde düşüş yaşanmasına neden olur. Östrojen üreme döngünüzü kontrol eden hormondur. Bir kadın 12 aydan fazla süredir adet görmüyorsa menopoza girdiği kabul edilir. Sıcak basması gibi menopozdan da önce başlayan belirtilerin başladığı dönem ise premenopoz olarak adlandırılır.

Yumurtalıklarınıza zarar veren herhangi bir şey ya da östrojen üretiminin durması erken menopoza neden olabilir. Kanser tedavisi için görülen kemoterapi bile erken menopoza sebep olabilir. Bu gibi bir durumda doktorunuz sizi erken menopoza girme ihtimalinize karşı bilgilendirecektir. 

Erken Menopozun Nedenleri

• Genetik: Erken menopoza neden olabilecek herhangi bir tıbbi neden yoksa bu durumun sebebi genetiğiniz olabilir. Annenizin ne zaman menopoza girdiğini biliyorsanız bu durum sizin menopoza gireceğiniz yaş hakkında bir fikir sahibi olmanıza yardımcı olabilir. Eğer anneniz erken menopoz yaşadıysa siz de muhtemelen erken menopoza girebilirsiniz. Ancak tek faktör genetik olmadığı için erken menopoza girmeme ihtimaliniz de vardır.
• Hayat tarzı: Hayat tarzınızdaki bazı faktörler menopozun ne zaman başlayacağını etkileyebilir. Örneğin sigara içmenin östrojen karşıtı bir etkisi vardır ve erken menopoza neden olabilir. Yapılan bazı araştırmalarda sigara içen kadınların sigara içmeyen kadınlara göre ortalama 2 yıl erken menopoza girdiğini gösteriyor.
• Vücut kitle endeksi: Vücut kitle endeksiniz de erken menopoza neden olabilir. Östrojen yağ dokusunun içinde depolanır. Çok zayıf olan kadınlarda östrojen depoları da az olacağından daha erken tükenip erken menopoza neden olabilir.
• Beslenme düzeni: Ayrıca bazı araştırmalar gösteriyor ki vejeteryan beslenme tarzı, egzersiz yapmamak ve güneşe az maruz kalmak gibi şeyler de erken menopoza neden olabilen faktörler arasında yer alıyor.
• Kromozom kusurları: Kromozomlarda yer alan kusurlar erken menopoza girmeyi de etkileyebiliyor. Örneğin Turner sendromuna sahip olan kadınlarda yumurtalıklar işlevsel bir şekilde çalışmıyor. Bu da Turner sendromu olan kadınların erken menopoz yaşamasına neden olabiliyor. Ancak Turner sendromu dışında da kromozomlarla alakalı olan rahatsızlıklar erken menopoza neden olabiliyor. Gonadal farklılaşma bozukluğunda da yumurtalıklar işlevsel değildir. Bunun için ergenlik sürecinde hormon tedavisi görmek gerekebilir. Frajil X sendromuna sahip olan kadınlarda ya da genetik olarak taşıyıcı kişilerde de erken menopoz görülebilir. 

Erken menopoz yaşayan kadınların genetik testler yaptırması ya da ailesel geçmişini doktoruyla konuşması gerekli olacaktır.

• Otoimmün rahatsızlıklar: Erken menopoz romatoid artrit ve tiroit rahatsızlıkları gibi otoimmün rahatsızlıklara bağlı olarak da ortaya çıkabilir. Otoimmün rahatsızlıklarda bağışıklık sistemi vücudun bir kısmını istilacı olarak gördüğü için ona saldırır. Bunun sonucunda ortaya çıkan inflamasyon yumurtalıkları da etkileyebilir. Yumurtalıklar çalışmayı durdurduktan sonra ise menopoz başlar.
• Epilepsi: Epilepsi bir nöbet bozukluğudur ve beyinden kaynaklanır. Epilepsisi olan kadınlarda yumurtalarda işlev bozuklukları erken oluşabilir ve bu da erken menopoza neden olur.

Erken Menopozun Belirtileri

Adet döngüleriniz düzensiz olmaya başladıysa ya da adetleriniz normalden çok daha uzun veya çok daha kısa sürüyorsa erken menopozdan şüphelenilir. Diğer belirtiler ise şu şekilde olabilmektedir:

• Ağır kanama
• Lekelenme
• Bir haftadan uzun süren regl
• İki regl arasının çok uzun sürmesi

Yukardaki belirtileri yaşıyorsanız doktorunuza mutlaka danışmanız gerekiyor. Yaşanan başka rahatsızlıklar da bu belirtilerin görülmesine neden olabilir.

Menopozun diğer belirtileri ise şu şekildedir:

• Ruh halinde değişim
• Cinsel duygular ve istekte değişim
• Vajinal kuruluk
• Uykuya dalmada güçlük
• Sıcak basmaları
• Gece terlemeleri
• İdrar kaçırma

Erken menopoz tanısı nasıl koyulur?

Menopoza girmeden önceki aşama perimenopoz olarak adlandırılır. Bu süre içerisinde düzensiz regl yaşayabilir ve belirtilerin kimini kendinizde gözlemleyebilirsiniz.

Genelde 12 aydan fazla süredir adet kanaması yaşamıyorsanız ve bu bir rahatsızlıktan kaynaklanmıyorsa menopoza girdiğiniz kabul edilir. Menopozu tespit etmek için genelde test yapmak gerekmez. Çoğu kadın içinde olduğu süreçten menopozda olduğunu anlayabilir. Erken menopoz yaşadığınızı düşünüyorsanız bu konu ile ilgili doktorunuzla görüşmeniz gerekir.

Doktorunuz, yaşadığınız belirtilerin menopoz öncesi döneme mi ait olduğuna yoksa başka bir hastalığın mı buna neden olduğuna dair hormon testleri isteyebilir. 

Tüp bebek tedavisi erken menopoza neden olur mu?

Tüp bebek tedavisinde kadındaki yumurtaların olgunlaşıp döllenmeye hazır hale gelmesi için çeşitli ilaçlar kullanması sağlanır. Ardından olgunlaşan yumurtalar alınır ve laboratuvar ortamında spermler ile bir araya getirilir. Spermin yumurtayı döllemesiyle birlikte embriyo oluşur ve bu oluşan embriyo rahime yerleştirilir.

Günümüzde doğurganlık konusunda sorun yaşayan pek çok çift tüp bebek tedavisine başvurmaktadır. Ancak korkulanın aksine tüp bebek tedavisi erken menopoza neden olmaz. Doğurganlık ilaçlarının ve tüp bebek tedavisinin erken menopoza neden olacağına dair yaygın bir düşünce varsa da bu yanlıştır. Bu yanılgının altında genelde doğurganlık ilaçlarının yumurtalıkları 10-15 yumurta olgunlaştırıp bırakmasına teşvik etmesi ve bu nedenle de yumurtaların erken tükenmesine neden olması olarak düşünülür.

Normal döngünüzde vücudunuz 10-20 yumurta folikülü üretir. Döngü içerisinde bu foliküllerden bir tanesi baskın olarak çıkarak olgunlaşır ve yumurta üretecek hale gelir. Geri kalan olgunlaşmamış yumurtalar ise yok olur. Doğurganlık ilaçları vücudunuzda hali hazırda üretilmiş olan yumurta foliküllerinin olgunlaşmasını sağlar. Normalde adet döngüsü içerisinde yok olacak olan yumurtaların gelişmesini sağlar. Yani bu da yumurta üretiminin teşvik edilip kadındaki yumurtaların erkenden tükenmesi anlamına gelmemektedir.

Menopozdan sonra hamile kalmak mümkün müdür?

Tüp bebek yardımıyla menopozdan sonra da hamile kalmak mümkün. Üstelik erken menopoza girdiyseniz ya da normal menopoz yaşındaysanız da farketmiyor. Tabi menopoza girdiyseniz donör yumurtalar kullanmanız gerekecektir ancak yine de sağlıklı bir şekilde hamile kalabilirsiniz. 

Ancak menopoza girmediyseniz ama erken grebileceğinizi düşünüyorsanız bu konuyu doktorunuzla mutlaka konuşmanız gerekiyor. Bu sayede doğurganlığınızla alakalı olarak tedavi seçenekleri hakkında detaylıca konuşabilirsiniz. 

Erken menopoz önceden anlaşılır mı?

Kadınların en doğurgan yaşları 20’li yaşlarıdır. Ancak çoğu kadın günümüzde gerek eğitim gerek iş hayatı nedeniyle hamileliği 30’lu yaşlara ertelemektedir. Hatta bazen çocuk sahibi olma yaşının 40’larda olduğu görülüyor. Ancak kadınlarda doğurganlık 35 yaşından sonra hızla azalmaya başlıyor.

Bir kadının erken menopoza girip girmeyeceğini ise önceden tahmin etmek zordur. Bazı kadınlarda menopoz öncesi belirtiler gayet açıkken kimilerinde ise belirsizdir ve bebek sahibi olmaya çalışana kadar genelde bu durumun farkına varmazlar. Hamile kalınamadığı durumlarda ise yapılan bazı testler sonucunda menopoz öncesi aşamada olunduğu anlaşılabilir.

Ailenizde erken menopoza girmiş kadınlar varsa doktorunuzu bu konuda bilgilendirmeniz gerekmektedir. Bu sayede sizde de aynı durumun oluşup oluşmayacağına dair bazı testler yapabilir.

Menopozun Genel Sağlık Üzerindeki Etkisi

Östrojenin uzun süre boyunca kadın için koruyucu etkisi olduğu düşünüldü. Özellikle kalp ve kan damarları konusunda hastalıkların 20-50 yaş arası kadınlarda erkeklere göre daha az rastlanmasından kaynaklanıyor. Bazı araştırmalarda da 45 yaşından yani menopoza girmeden önce kadınlarda kalp rahatsızlıklar geliştirme riskinin erkeklere göre yarı yarıya az olduğu görülüyor.

Menopoza girmemiş kadınlarda kalp krizi riski daha az olmasına rağmen menopoza girmiş kadınlara östrojen verildiğinde bu risk azalmak yerine artabiliyor. Bu nedenle de menopozda hormon tedavisi artık önerilen bir yöntem değil. Ancak erken menopoza giren kadınlarda kemik kaybını ve sıcak basmalarını engellemek için tedavi uygulanabilir.

Menopoza erken giren kadınlar hayatlarının büyük bir kısmını östrojenin koruyucu etkisi olmadan yaşıyorlar. Bu durum da kalp krizi riskini arttırabildiği gibi erken yaşlarda yükske tansiyon ve yükske kolestrol görünmesine neden olabiliyor, Ayrıca menopoz sonrası yaşanan kilo artışı da kardiyovasküler sağlığı olumsuz anlamda etkileyebiliyor.

Menopoza girdikten sonra kadınları etkileyen sağlık sorunları şunlar olabilmektedir:

• Osteoporoz
• Kalp rahatsızlıkları
• Alzheimer’a yakalanma riskinin artması
• Kaslarda güçsüzlük
• Görmede zayıflık (katarakt) ve makula dejenerasyonu
• Cilt elastikiyetinin azalması ve kırışıklıkların artması