HCT (Hematokrit), kanın içinde bulunan kırmızı kan hücrelerinin (alyuvarlar) hacim bakımından kana oranıdır. Yapılan kan tahlilinde HCT yüzde olarak ifade edilmektedir. Örneğin tahlil sonucunda % 25’lik bir hematokrit bulunması demek, 100 ml’lik bir kan içinde 25 mililitre alyuvar hücresi olması demektir. Başka bir ifade ile HCT (hematokrit) testi kanda bulunan kırmızı kan hücrelerinin, kanın tümüne oranla, yüzde olarak belirlendiği bir kan testidir.

Kandaki kırmızı kan hücrelerinin oranının ölçüldüğü HCT ölçümü otomatik ve manuel olarak 2 farklı yöntemle yapılabilir. Testte elde edilen değerin yorumlanması kişinin yaşına ve cinsiyetine göre farklılıklar gösterebilir. Genel olarak düşündüğümüzde sağlıklı bir yetişkin erkekte normal HCT değeri % 42 ile % 54 arasında, yetişkin sağlıklı bir kadınlarda ise ortalama % 38 ile % 46 arasında olmalıdır. 

Test sonucunda bu değerlerin altında bir HCT değeri; vitamin eksikliği, travma sonucu kan kaybı, kemik iliği sorunları, kemoterapi ilaçları, böbrek sorunları, kolon kanseri ve kullanılan bazı ilaçların yan etkisinden kaynaklı olarak anemi oluştuğuna işaret eder.

Genellikle tam kan sayımı testini bir parçası olarak bakılan HCT değeri kişinin kan değerleri hakkından önemli bilgi verir. 

HCT nasıl ölçülür?

HCT ölçümü, aynı zamanda başka ölçümler de yapan otomatik bir makine ile yapılmaktadır. Bu ölçümü yapan makinelerin çoğu kandaki hematokriti doğrudan ölçmez, daha çok hemoglobin miktarını ve kırmızı kan hücrelerinin ortalama hacmini hesaplar. Kişinin kanındaki HCT, bir santrifüj kullanılarak manuel olarak da belirlenebilmektedir. Kanın bulunduğu tüp santrifüjlendiği zaman, tüpteki kırmızı hücreler borunun tabanına sarılır. Bu şekilde kırmızı kan hücrelerinin toplam kan hacmine oranı görsel olarak tespit edilip ölçülebilir.

HCT testi nasıl yapılır?

HCT test, tıpkı diğer kan testlerinde olduğu gibi kişinin kolundaki bir damardan bir iğne ile çekilen bir kan örneğinin değerlendirilmesi şeklinde gerçekleştirilir.

HCT testi herhangi bir risk oluşturuyor mu?

HCT, için rutin bir kan alma işlemi uygulanır. Dolayısıyla diğer kan testleri olduğu gibi kan alma esnasında ya da sonrasında kanama, enfeksiyon, morarma veya baş dönmesi gibi riskler bulunur. Ancak bunlar çok basit ve sıradan riskler olduğundan, önem taşımaz. 

HCT sonuçları nelerden etkilenebilir?

HCT, kişinin kanındaki alyuvar oranını, kırmızı kan hücresi oranını göstermektedir. Bu bağlamda kişinin yüksek rakımlı bir yerde yaşaması HCT değerini normalden daha yüksek bir seviyeye çıkarabilir. Bununla birlikte hamilelik ya da 60 yaşın üzerinde olmak ise HCT değerini normalden daha düşük orana indirir. Ayrıca kullanılan bazı ilaçlar da sonuçları etkileyebilir.

Normal HCT değeri kaçtır?

HCT değeri için normal olarak kabul edilen aralıklar kişinin yaşı, cinsiyeti ve ergenlik sonrası ya da öncesinde olmasına bağlıdır. Normal sağlık koşullarında “normal” olarak kabul edilen HCT değeri aralıkları:

Yeni doğan bebekler: % 55 – % 68 arası,

1 haftalık bebekler: % 47 – % 65 arası,

1 aylık bebekler: % 37 – % 49 arası,

3 aylık bebekler: % 30 – % 36 arası,

1 yaşındaki bebekler: % 29 – % 41 arası,

10 yaş civarındaki çocuklar: % 36 – % 40 arası,

Yetişkin erkekler: % 42 – % 54 arası,

Yetişkin kadınlar: % 38 – % 46 arası olarak bilinmektedir.

Yukarıda sıralanan bu değerler, farklı laboratuvarlar arasında az da olsa farklılıklar gösterebilir.

HCT düşüklüğü ne anlama gelir?

HCT değerinin normal aralıklardan daha düşük çıkması kişide anemi olabileceğine dair işarettir. Daha çok kansızlık olarak bilinen aneminin birçok farklı sebebi bulunmaktadır. Bunlardan en sık görülenlerden bazıları; travmatik yaralanmalar, cerrahi işlemler, kanama ve kolon kanseri gibi nedenlerden kaynaklanan kan kaybı, demir, vitamin B12, folat bakımından yoksun beslenmenin bir sonucu olarak yetersiz beslenme, kemik iliğinin kansere göre değiştirilmesi, kemoterapi ilaçlarıyla bastırılması, böbrek yetmezliği, kanda hemoglobin azlığı ve kronik iltihaplı hastalıklar gibi sebeplerle oluşan kemik iliği sorunları ve orak anemiden kaynaklanan anormal hemoglobin değerleridir. Bunların yanında hamilelikte de vücutta bulunan sıvıların artması sonucu HCT değerinde hafif bir düşme olabilir. Tüm bu sebepler düşük HCT değeri, kanda yeterince kırmızı kan hücresi bulunmaması sorununa yol açabilir.

HCT yüksekliği ne anlama gelir?

HCT değerinin normal aralıklardan daha yüksek olması, vücuttaki kırımızı kan hücrelerinin sayısının anormal derecede artmış olduğunu gösterir. Uzun süredir sigara kullanan, kronik sigara içicilerde HCT değeri normalden yüksek görülür. Bununla birlikte dehidrasyon (vücudun sıvı kaybetmesi) durumunda, vücutta yanlış sıvı dengesi sağlandığında kırmızı kan hücresi oranı yüksek çıkar, hatalı yüksek bir hematokrit üretilir. Vücutta yüksek hematokritin diğer sebepleri; akciğer hastalıkları, bazı tümörler, polisitemi rubra Vera olarak bilinen kemik iliği bozukluğu ve “kan dopingi” amacıyla sporcular tarafından alınan Eritropoietinin (Epogen) gereğinden fazla kullanılmasıdır.

HCT değerinin yüksek çıkma durumu, düşük çıkma riskine göre daha nadir görülen bir durumdur. Yüksek HCT, genellikle çok yüksek rakımlı yerlerde yaşayan insanlarda, sigara içen kişilerde ortaya çıkar.

Kimi zaman kişinin vücudu kısa süreli de olsa susuz kaldığında o dönem içinde yapılan testte HCT’nin düşük çıkması mümkündür. Ancak bu durum geçicidir, yeterince sıvı alındığında değerler normale dönecektir.

HCT testi neden istenir?

Aslında HCT testi tek başına yapılan ya da doktorların özellikle istedikleri bir test değildir. Daha çok tam kan sayımı testi sırasında rutin olarak yapılmaktadır. Bununla birlikte genel sağlık kontrolü sırasında doktor kimi zaman hemoglobin testiyle birlikte isteyebilir.

Aşağıda sıralanan bazı şikayetlerin varlığında da bazen doktor altta yatan sebebi belirleyebilmek için HCT isteyebilir.

• Aşırı yoğun ve uzun süreli güçsüzlük ve kronik yorgunluk,
• Enerji eksikliğinin olması,
• Gözlerde kararma,
• Cildin belirgin şekilde solgunlaşması,
• Nefes darlığı,
• Baş dönmesi,
• Aniden gelen baş ağrısı,
• Nedensiz kilo kaybı,
• Dalakta büyüme,
• Aşırı susuzluk,
• Uzun süre idrara çıkamama,
• Aşırı sıcak ortamlarda bile terleyememe

HCT düşüklüğü için beslenme önerileri

HCT değerinin normal aralıkların altında olması durumunda doktor, en uygun tedavi yöntemi konusunda bilgi verecek ve yol gösterecektir. Eğer düşük HCT değeri, vitamin ve demir eksikliğine bağlı olarak meydana geliyorsa, kişinin beslenme programını o yönde düzenlemesi ve demir, folat ve B12 vitamini alma oranını arttırmalıdır.

Demir eksikliği anemisi durumunda; demir bakımından zengin gıdalar olan; balık eti, kırmızı et, sakatat etleri, deniz ürünleri, fasulye ve barbunya önerilir.

B12 vitamini eksikliğinden kaynaklanan d Düşük HCT durumunda; yumurta, yağlı balıklar, tavuk ve dana ciğeri, kümes hayvanları önerilir.

Folat eksikliğinden kaynaklı olan düşük HCT değerinde; brokoli, kuşkonmaz, tam buğdaylı gıda, portakal ve domates suyu gibi besinler önerilir.

Yukarıda sayılan bu gıdalar doktorun önerdiği tedaviye yardımcı olabilecek besinlerdir. Bu bağlamda aneminin derecesine ve HCT değerine bağlı olarak tedavi süreci doktor tarafından planlanacak ve yönlendirilecektir. Kimi zaman da daha kısa sürede bir çözüm oluşturmak için doktor demir, B12 ve folat takviyesi kullanılmasını önerebiliyor.