Genel olarak 18 – 40 yaş arası insanlarda üreme çağı olarak değerlendirilmektedir. Elbette ki, 45, hatta 50 yaşlarında da gebe kalabilen, baba olabilen kişiler mevcut. Ancak erkelerde daha ileri yaşlar söz konusu olsa da kadınlarda 40, hatta 35 yaş üreme yetisinin çok fazla düşmesi demektir. Başta kadınlar olmak üzere herkeste yaş ilerledikçe üreme yetisi düşer. Tabi ki, her çift planladığı dönemde doğal yolla bebek sahibi olmak ister. Ancak ilerleyen yaş, genetik özellikler, sağlıksız beslenme ve yaşam koşulları derken üreme yetisi pek çok olumsuz faktörden fazlaca etkilendiği için doğal yolla gebelik elde edebilmek zorlaşır.

Anne ve baba adaylarından herhangi birinde ya da her ikisinde de küçük veya büyük bir üreme problemi varsa doğal yolla gebelik mümkün olamayabiliyor. Bu durumda da “kısırlık” sorunundan bahsedilir ve çiftin üremeye yardımcı tedaviye ihtiyacı olur. Şöyle ki; 35 yaşın altına olan çiftler yaklaşık 1 yıl, 35 yaşın üzerindekiler ise ortalama 6 ay doğal yolla gebelik deneyip başarısız olduktan sonra kısırlıktan şüphe edilmeli ve daha fazla vakit kaybetmeden doktora başvurmalılar. Zira üreme yetisi hususunda en önemli faktörlerden birisi yaş, özelliklede anne adayının yaşıdır. Bu bakımdan doğal yolla gebelik denemelerinde bir süre başarısız olduktan sonra üremeye yardımcı tedavilere başlamak gerekir. Günümüzde de kısırlık şüphesi ile doktora başvuran çiftlere en sık olarak uygulanan tedavi tüp bebek tedavisidir.

Tüp bebek tedavisi nedir, nasıl yapılır?

Kısırlık tedavisinden bahsedildiğinde en çok güvenilen yöntemlerden birisi olan tüp bebek tedavisi, kadın ve erkeğin kendi üreme hücrelerinin tıbbi yollarla alınarak, laboratuvar ortamında döllenerek embriyo elde edilmesi işlemidir. Tıbbi yollarla elde edilen embriyolar içinden en sağlıklı olanı, gebelik için en uygun olanı da anne adayının rahmine yerleştirilerek gebelik olması beklenir. Embriyo transfer edildikten 12 gün gün sonra da anne adayına kanda yapılan gebelik testinin sonucuna göre gebeliğin gerçekleşip gerçekleşmediği öğrenilir.

Tüp bebek denemesi ile gebelik olmadıysa anne ve baba adayı için en doğru zamanda bir sonraki deneme yapılır. Gebelik gerçekleşmişse de gebelik süreci doğal yolla elde edilen gebeliklerdeki gibi devam eder. Klasik tüp bebek tedavisi ile gebelik gerçekleşmediğinde tüp bebek tedavisinde başarıyı artıran pek çok yeni ve etkili teknikler uygulanmaktadır. Özellikle de ilk tüp bebek tedavisi denemesi başarısız olan çiftler için çok etkili uygulamalar yapılarak bir sonraki denemede başarılı olma şansı artıyor. Bu ekstra tedavilerden birisi de ko – kültür yöntemidir.

Ko- kültür yöntemi nedir?

Tüp bebek tedavisinde ko- kültür yöntemi çok sık kullanılmamakla birlikte bazı vakalarda başarı elde edilebiliyor. Ko- kültür yöntemi 90’lı yıllarda sıklıkla kullanılan, ancak günümüzde pek çok tedavi tekniği uygulandığı için daha az tercih edilir hale gelmiştir. Ko- kültür işlemine dair uzmanlar pek çok araştırma yapmış ve etkisi, başarıya olan katkısı kesin olarak kanıtlanmadığı için günümüzde o kadar da sık tercih edilmemektedir. Ko -kültür işleminde amaç, elde edilen embriyoların daha hızlı ve daha sağlıklı bir şekilde büyüyebilmesi için laboratuvarda uygun ortamın sağlanabilmesidir. Anne adayının rahim iç dokusunun embriyonun büyüyüp gelişmesi için en uygun koşullara sahip olması çok önemlidir. İşte bunun için de ko- kültür işleminde; anne adayının rahminden alınan hücreler laboratuvar ortamında geliştirilir ve yaşatılır. Laboratuvarda bu amaçla bir kültür ortamı oluşturulur. Gelişmesi beklenen embriyolar bu kültür ortamına yerleştirilir ve burada olması gerektiği kadar gelişmesi amaçlanır. “Yapay rahim” olarak da adlandırılan bu yöntemde anne adayının rahim hücrelerinin salgıladığı bazı maddelerin embriyo gelişimini olumlu yönde etkilemekte ve bu sayede gebelik için sağlıklı embriyolar elde edilebilmektedir.

En sık tercih edilen ko- kültür, endometrial ko- kültür işlemidir!

Kadının rahim duvarına “endometrium” denirken, rahim duvarına ait olan her şeyde de “endometrial” ifadesi kullanılır.  Endometrial ko- kültür işlemi de adetin 21. gününde rahim duvarından doku örneği alınması, bu doku örneğinin laboratuvar ortamında geliştirilip embriyo için uygun ortam yaratılmasıyla yapılır. Rahim duvarından alınan doku örneği ya dondurularak daha sonra kullanılmak üzere saklanır ya da hemen o dönemde kullanmak üzere laboratuvarda kültüre edilerek yaşatılır. Kadının rahminden alınan hücreler yumurta toplama gününe kadar, yaklaşık 20- 30 gün boyunca doğal ortamını taklit eden cihazlarda çoğaltılır. Bu doku örneği, laboratuvar ortamında özel besi yerleri kullanılarak saklanıyor ve bu şekilde yapay bir rahim içi dokusu oluşturulur. Tüp bebek tedavisi için laboratuvar ortamında kadın ve erkeğin üreme hücrelerinden elde edilen embriyolar daha sonra bu yapay rahim dokusu üzerine aktarılır. Bu sırada alınan rahim hücreleri tarafından salınan bazı maddeler ile embriyoların doğal ortamlarındaki gibi beslenmeleri ve gelişmeleri sağlanır. Yani ko- kültür işlemi bu fikre dayanarak yapılır. Laboratuvarda oluşturulan embriyolar rahim dokusundan hücrelerle oluşturulan besi ortamına yerleştirilir ve bu yapay ortamda gelişmeleri beklenir.

Ko- kültür işlemi embriyoların gelişimini destekliyor!

Ko- kültür işlemi, embriyoların gelişmesi için gereken zengin besi ortamını sağlar ve o ortamda oluşan toksik atıkların zararını da en aza indirebilir. Anne adayının rahminden alınan bu hücreler ile embriyo arasında olumlu yönde kimyasal etkileşim oluşur ve bu etkileşim embriyoların rahim içinde tutunup gebelik oluşturma şansını da arttırır.

Ko –kültür ortamları embriyoların sağlıklı bir şekilde gelişebilmesi için gerekli olan tüm maddeleri içerirken, embriyo için zararlı olabilecek artıkları embriyo çevresinden uzaklaştırır. İşte bu etki de çok önemlidir. Ko- kültür işlemi sayesinde sağlıklı bir şekilde gelişen embriyolar genellikle blastokist evresi olarak adlandırılan 5 -6. günlere kadar ulaşır. Blastokist evresine ulaşan embriyoların da en kaliteli, en sağlıklı embriyolar oldukları bilinir.

Ko- kültür işleminin 90’lı yıllarda olduğu kadar sık tercih edilmemesi ise; çok detaylı, uzun süreli ve dikkatli bir çalışma gerektirmesidir. Bununla birlikte ko- kültür işleminin başarılı bir şekilde gerçekleşebilmesi için de bu konuda eğitimli ve deneyimli personele, kaliteli teknolojik ekipmana ihtiyaç duyulmaktadır.

Ko- kültür işlemi ne kadar başarılıdır?

Ko –kültür uygulaması tüp bebek tedavisinde başarıyı artırma açısından önemlidir. Ancak hem uygulanmasının zor olması hem başarısı konusunda çok da fazla kanıt olmaması hem de daha yeni ve kolay uygulanabilir başka yöntemlerin bulunmuş olması uygulanma sıklığını azaltmıştır.  Ko- kültür işlemi, embriyolaırn gelişimi için rahim içi hücreleriyle hazırlanan bir tür yardımcı besi yeri ortamıdır, embriyoların daha iyi gelişmesine ve büyümesine yardımcı olabilir. Ancak % 100 garanti ya da çok yüksek bir başarı oranından bahsedilemez. Aynı bağlamda şu da kesin ki, endometrial hücreler embriyo gelişimine zarar vermez, gelişiminin devamını sağlar ve büyüme şansını artırır. Yani risk yoktur, fayda görme şansı da bulunmaktadır. Aynı zamanda ko- kültür sıvılarının embriyo gelişimi için gerekli olan faktörler ve proteinler yönünden oldukça zengin olması da büyüme faktörleri ve besleyici maddelerle embriyo gelişiminin desteklenmesi anlamına geldiği için doktorların uygun gördüğü vakalarda kullanılmaktadır.