Klasik tüp bebek tedavisinde kontrollü olarak yumurtalık uyarılmasına, ultrason ve hormon neticeleri baz alındığında yeterince cevap alındığı anlaşılmasına rağmen, hCG enjeksiyonu ardından ‘’olgunlaşmış’’ olan foliküllerin birçok kez yıkanması halinde yumurta aspire edilememesi durumuna boş folikül sendromo denilir.

Boş folikül sendromu klasik tüp bebek tedavilerinde %0,5-2’sinde görülür

Retrospektif tanı

Vakalar çoğunlukla bağımsızdır fakat tekrarlayan vakalar da mevcuttur.

Tüp bebek tedavisinde LH salgısı yerine human chorionic gonadotropin (hCG) yapılır. Bu durumun yumurtlama zamanından önce folikülün içinde gelişen dönem için iki önemli etkisi mevcuttur. hCG, mayoz bölünmenin kaldığı yerden devam etmesine ve yumurtanın olgunlaşmasına yardım eder. Bunun dışında bağ dokusunu yumuşatır ve yumurta kümülüs kompleksinin folikül duvarından ayrılmasını sağlar. Yumurta-kümülüs kompleksi genellikle foliküler sıvının içerisine düşer. Bundan sonra da yumurta toplama aşamasında aspire edilir. Şayet çeşitli sebepler dolayısıyla hCG bu görevini yapamazsa, yumurta kümülüs kompleksi, folikül duvarından ayrılamaz.Aspire edilmiş olan foliküler sıvının içinde bulunmaz. Çoğunlukla boş folikül sendromunun altında yatan çalışma prensibi budur. Bu da, genellikle hCg’nin biyolojik olarak yetersizliği ya da var olan hCG’nin yetersiz biyolojik aktivitesinden sebeple yaşanır.

• hCG’nin yanlış zamanlaması,
• Uygulanan hCG’nin etkisini yitirmesi,
• Karaciğerden hızlı atılması,
• Şiddetli yumurtalık yaşlanması,
• Sağlıklı olmayan yumurta gelişimi,
• Yeterli oranda hCG’ye rağmen, olgun yumurtalardaki biyolojik anomaliler ve genetik etkenler boş folikül sendromuna yol açabilir.

Çözüm alternatifleri:

• Çiftlere boş folikül sendromunun çözülebilir, düzeltilebilir bir durum olduğu anlatılmalı.
• Bir yumurtalıktan yumurta toplanamazsa idrarda hCG araştırılmalı ve idrarda bulunmazsa hCG tekrar yapıldıktan sonra yumurta toplama aşamasına karar vererek, diğer yumurtalıktan yumurta toplanmalı.
• Şayet hCG biyolojik olarak yeterli değilse, farklı bir seriden hCG yapılmalı ya da farklı bir hCG tipine başvurulmalı.
• Şayet kanda hCG seviyesi normal değerlerde çıkarsa, farklı bir hCG çeşidi uygulanmalı ya da antagonist protokole geçilmeli ve endojen LH salgısının tetiklenmesi adına GnRH agonisti uygulanmalı.

Boş folikük sendromu için danışmanlık

Boş folikül durumunda anne ve baba adayına danışmanlık vermek oldukça önemlidir. Çifte, boş folikül sendromu ardından yapılacak olan tüp bebek tedavisinin olumsuz etkilenmeyeceği anlatılmalıdır. Birçok çift, boş folikül sendromu ardından denenecek tüp bebek tedavisinden düşük gebelik yaşayacağına dair endişe duyar. Böyle bir durumun olmadığından bahsedilmelidir. Tekrarlayan boş folikül sendromları için çeşitli önlemler almak mümkünüdür. Bunlar çifte oldukça detaylı bir şekilde anlatılmalıdır.

hCG enjeksiyonu ve yumurta toplama aşamasına başlamadan önce anne ve baba adayının durumunu anladığından emin olunmalı. Yumurta toplama aşamasında boş folikül sendromonun önlenmesi ardından hem taze hem dondurulmuş embryolardan gebeliğin gerçekleştiği vakalar bildirilmiştir. Fakat 2010 senesinde bir seri vaka analizi olarak uygulanan 7 adet kurtarılmış boş folikül sendromunun hiçbirinde gebelik sağlananamıştır. Bundan dolayı da çifte bu gibi bir durumda başarı şansının oldukça az olduğu anlatılmalıdır.

Her çiftin durumu farklıdır. Bu sebeple doktorunuz sizi durumunuza uygun değerlendirecek, neden boş folikül sendromunun yaşandığını tespit edecek ve buna uygun bir önlem alacaktır.

Boş folikül sendromunu önlemek için

• hCG doğru şartlarda muhafaza edilmedi,
• Uygun doz ve zamanlamanın yapılmalı,
• hCG’nin yapılmasından 12 saat sonra kanda hCG araştırılmalı.

Tavsiye edilen önlemlerden biri de kandaki hCG düzeyinin enjeksiyonun ardından 12 saat sonra ölçülmesidir. 50 mIU/ml’nin üstünde olması istenilen bir durumdur. Fakat seviyesi bunun altında ise ya da kanda hiç tespit edilemezse bu sefer saklama şartları ya da dozu yeniden gözden geçirilmeli. Uzmanlar gerekli görürse birdoz daha enjekte edilmelidir. Bu şekilde yeniden bir yumurta toplama zamanı için plan yapılmış olur ve bu sefer başarılı olma şansı elde edilir.

Başka bir öneri de GnRH antagonistleri protokolünü uygulamak ve bir GnRH agonisti ile endojen LH salgılamasını desteklemektir. Çeşitli vakalarda endojen LH salgısı son yumurtlama öncesi sürecin desteklenmesi için hCG’den daha etkili olabilmektedir.