Kadın, erkek, çocuk, yetişkin herkesin vücudunda çok sayıda hormon salgılanmakta ve bu hormonların her birinin de farklı görevleri bulunmaktadır. Hormonların vücutta pek çok hayati görevi bulunmakla birlikte, biz genel olarak üreme fonksiyonlarının oluşmasına temel hazırlayan hormonları ele alıyoruz. Özellikle östrojen hormonu memelerin büyümesini, kalçaların belirginleşmesini, genital  bölgenin kıllanmasını sağlar. Kadında yumurtlamanın gerçekleşmesi sonrasında salgılanan progesteron hormonu ise rahim içini, adetten 12-16 gün öncesinde döllenmiş yumurtanın tutunmasına hazır hale getirir ve gebeliğin devamını sağlar.

Hormon bozukluğu nedir, nasıl oluşur?

Hayati önem taşıyan hormon akışındaki doğal dengeyi, yani beyin, yumurtalıklar ve rahim arasındaki uyumu sağlayan sistemde herhangi bir sorun yaşanması durumu hormon bozukluklarına neden olmaktadır. Bu hormon bozukluğunun oluşmasına genetik faktörler, yumurtalık kistleri gibi pek çok etkenler neden olabiliyor. Bazı vakalarda ise beyinden salgılanan hormonlar hiç  faaliyete geçmiyor ve bu da erken menopoza yol açıyor. Kızların normal adet görme yaşı menarş olarak adlandırılıyor ve  12 – 13 yaşlar arasını kapsıyor. Bir genç kızın 16 yaşına gelmesine rağmen hala adet görmemesi, hormon bozukluğu ya da bir genetik soruna işaret olabilir. Bu sebeple böyle bir durumda vakit kaybetmeden bir jinekologa muayene olmak gerekir. Bu durumda gerekli görülürse  jinekolog tarafından hormon ilacına başlanır.

Hormon düzensizliği nedir?

Hormon düzensizliği, vücutta salgılanan hormonların düzenli aralıklarla, beklendiği sıklıkta salgılanamaması durumudur. Böyle düzensizlik görülen hormonlar, kadınlık hormonları olabileceği gibi tiroit hormonları ya da başka hormonlar da olabilir.

En sık görülen hormon bozukluğu nedir?

Hormon bozuklukları genellikle ergenlik döneminde ve menopozun yaklaştığı dönemlerde görülür ve bir süre sonra da düzene girer. Özellikle genç kızlarda aşırı tüylenme dışında görülebilen hormonsal sorunların başında; yumurtlama fonksiyonlarının sağlıklı olmadığı ‘polikistik over’ sendromu gelir. Polikistik over sendromunun  seyrinde genellikle tüylenme, adet düzensizliği ve yumurtalık kistleri görülmektedir. Oluşan bu kistler de hormonsal dengesizliklere neden olabiliyor.

Kadında prolaktin hormonunun yüksek olması adet düzensizliğine ve göğüslerden süt gelmesine sebep olabiliyor,  hatta bu bağlamda görülebilen göğüslerden süt gelmesi sorunu da birçok genç kızda panik yaratabiliyor.

Tiroit hormonunda yaşanan dengesizlik, üreme fonksiyonlarında bozukluklar yaşanmasına sebep olur. Bu hormon bozukluğu tedavi edilmezse vücuttaki tüylenme iyice ilerler. Adet düzensizliği giderilmezse ileride yumurtlama fonksiyonları sağlıksız olabilir, kısırlık yaşanabilir, aşırı kilo alımına neden olabilir. Bu hormonsal dengesizlikler kişinin hem beden sağlığını hem de ruhsal dengesini bozar, sarsar.

Hormon bozukluğu belirtileri nelerdir?

• Açıklanamayan, ani kilo değişimleri

Hormonlar, vücut metabolizmasının işleyişinde önemli bir rol oynar. Gıdalardan alınan kalorilerin ne kadarının yakılacağını ve ne kadarının yağ şeklinde depo edileceğini hormonlar belirler. Özellikle tiroid veya böbrek üstü bezlerindeki sorunlarla ortaya çıkan hormon bozukluğu çok ciddi sorunlara yol açabilir. Bunlar;

• Ani kilo kayıpları ya da kilo artışı,
• Göbek bölgesindeki yağların bir türlü erimemesi,
• Hazımsızlık, şişkinlik, ishal ya da kabızlık gibi sindirim sistemi sorunları,
• Aniden acıkma, aniden ortaya çıkan tuzlu ya da tatlı gıda ihtiyacı şeklinde sıralanabilir.

• Ani ruh hali değişimleri, kaygı bozuklukları, huzursuzluk

Hormonlar kişinin hem fiziksel özelliklerinde hem de ruhsal durumunda değişikliklere sebep olmaktalar. Bu bağlamda serotonin yetmezliği, aşırı dopamin, tiroit yüksekliği gibi hormon bozukluğu türleri kişinin duygu durumunda dalgalanmalara, ani değişimlere yol açıyor. Bu şekilde etki eden hormon bozuklukları aniden görülen aşırı neşe hali gibi, kişiyi depresyona sürükleyen bir olumsuzluk da olabilir.

• Uyku Problemleri

Kişinin hormonları aslında onun gün içinde ne zaman yatağa girmesi gerektiğini söyler ve gün içindeki enerji kullanımını ayarlar. Günlük ritim (sirkadiyen ritim) tamamen hormonlarla ilişkilidir. Dolayısıyla hormon bozukluğu yaşayan kişiler insomnia, aşırı uyuma, narkolepsi, uyku apnesi gibi sorunlarla sıklıkla karşılaşırlar.

• Cinsel isteğin azalması

Üreme sisteminin düzgün çalışabilmesi büyük oranda hormonların istenen düzeyde salgılanmasına bağlıdır. Hormon bozukluğu kişinin libidosunda düşüşe neden olabildiği gibi, çocuk sahibi olamamanın da en büyük nedenlerinde birisi olabilir.

Bunların yanında hormon bozukluğu;

• Uzun süreli yorgunluk hissi,
• Aşırı terleme, gece terlemeleri ve ani sıcak basması,
• Cildin aşırı yağlanmas, akne, egzama gibi cilt sorunları,
• Vücuttaki kas kütlesinin zayıflaması,
• Sebepsiz unutkanlık,
• Uzun süreli baş ağrıları, migren,
• Vajinal kuruluk ve kaşıntı,
• Vücuttaki kılların kontrolsüz bir şekilde artması şeklinde sıralanabilir.

Hormon bozukluğu neden olur?

• Dengesiz, sağlıksız beslenme

Hazır gıdaların tüketiminin tüm dünyada yaygınlaşmasıyla birlikte hormon bozuklukları ve buna bağlı rahatsızlıklar da artmıştır. Aşırı şekerli, paketlenmiş, koruyucu içeren gıdalar başta vücuttaki insülin metabolizması olmak üzere birçok farklı vücut fonksiyonunu olumsuz etkileyerek hormon bozukluğuna neden olabiliyor.

• Toksinler, zararlı maddeler

Nefes alıp verme, cilt hücrelerinin geçirgenliği veya ağız yolu ile vücudumuza giren toksinler, yani zehirli maddeler, kimyasallar hormon bozukluğuna yol açabilir. Sıklıkla kullanılan cilt kremleri, parfümler, makyaj malzemeleri gibi kozmetik ürünler bu toksik maddeler arasındadır. Bunların yanında antibiyotiklerle, hormonlu geliştiricilerle veya kimyasal gübrelerle yetiştirilmiş bitki ve hayvanlar, plastik maddeler, teflon tavalar, pek çok temizlik ürünü, kıyafet boyaları, işlenmiş veya koruyucu içeren gıdalar sağlığı, hormon dengesini tehdit eden toksinlerdir.

• Endokrin rahatsızlıklar

Hormonları salgılayan tiroid, böbrek üstü bezi, hipofiz gibi salgı bezlerini etkileyen hastalıklar hormon bozukluğuna yol açabilir. Bu hastalıklar; hipotiroidi, hipertiroidi, guatr, haşimato gibi tiroid sorunları, kemik erimesi, hipoglisemi, polikistik over sendromu, Addison hastalığı, Graves hastalığı, şeker hastalığı, Turner sendromu, Cushing sendromu, Paratiroidi, meme, yumurtalık, rahim veya tiroid kanserleri şeklinde sıralanabilir.

• Domino etkisi

Kişinin hormonsal dengesinde salgı bezlerinin sağlıklı çalışması kadar, hormonların birbirleri ile uyum içinde çalışmaları da önemlidir. Çünkü bir hormon bozukluğu başka bir hormon bozukluğunu ortaya çıkarabilir. Örneğin adrenal hormon bozukluğu, ilerleyen zamanlarda tiroid yetmezliğine yol açabiliyor. Bu bakımdan bir hormonun doğru salgılanmasını sağlayıcı önlemler almak, diğer hormonların da dengesini korumaya yardım ediyor.

Hormon bozukluğuna sebep olan diğer sebepler;

• Aşırı stresli bir yaşam,
• Hormon tedavileri,
• Ani ve aşırı kilo alma,
• Bulaşıcı hastalıklara yakalanma,
• Doğum kontrol haplarını uzun süre kullanma,
• Elektrolit dengesizlikleri şeklinde sıralanabilir.

Hormon bozukluğu nasıl tedavi edilir?

 

İnsan vücudundaki her bir hücre aslında birbiri ile bağlantılı şekilde varlığını sürdürmektedir. Birinin sağlığı ya da hastalığı diğerini de direkt ya da dolaylı yoldan etkiler. Bu bağlamda vücuttaki birbiri ile etkileşim halinde olan onlarca farklı hormon da doğal bir denge içindedir. Dolayısıyla da hormon bozukluğu tedavisinde öncelikle hangi hormonun eksik veya fazla olduğu kan tahlilleri ile saptanır, endokrin hastalıkları söz konusu ise hastalık teşhisi yapıldıktan sonra da tedaviye başlanır. Hormon dengesizlikleri, bozuklukları tedavisinde öncelikle doğal yöntemler işe koşulur.

• Sağlıklı gıda önerileri ve bitkisel takviyeler

Hormon bozukluğu tedavisinde hangi hormonun salgılanmasında sorun olduğu önemlidir. Hormonun türüne göre aşağıdakilerden biri ya da birkaçı önerilebilir:

• Omega 3 yağ asidi; birçok farklı hormonun üretimi için önemlidir ve balık, keten tohumu, ceviz veya zeytinyağından elde edilir.
• Maca kökü; vücutta hormon üretimini artırır, tiroit yetmezliği belirtilerine iyi gelir, üreme yeterliliğini artırabilir.
• Hayıt; progesteron hormonu gibi etki gösterir, hipofiz bezini teşvik eder ve östrojen-progesteron dengesini sağlar.
• D Vitamini; hipofiz bezini etkiler ve düşük östrojen belirtilerini yok edebilir.
• Hint fesleğeni; kişinin duygu durumu düzeltir ve kortizol seviyelerini dengelemeye yardımcı olur.

• Düzenli egzersiz yapmak

Düzenli olarak egzersiz yapmak mutluluk hormonunu olarak bilinen serotonini artırır. Kişinin kortizol seviyelerini dengeleyerek östrojen sorunlarını giderir. Ayrıca salgı bezlerini hormon üretimini hızlandırır ve kilo kontrolü sağlar.

• Güneş ışığından faydalanmak

Vücutta D vitamini üretilebilmesi için güneş ışığı gerekir. D3 vitamini vücutta teknik olarak bir hormon gibi hareket eder. Güneş ışığı sayesinde metabolizmanın faaliyetleri düzenlenir, hormonlar dengelenir.