Üreme çağı içindeki kadınlarda sıklıkla yumurtalık kisti görülmektedir. Yumurtalık kistleri, çoğunlukla zararsızdır ve kendiliğinden geçebilir. Ancak yumurtalık kisti tespit edildiğinde tedavi edilmesi gerekir. Çünkü zamanla büyüyüp problemlere neden olabilir. Yumurtalık kistlerinin çoğu küçük, zararsızdır ve kadında bir şikayet ya da belirtilere neden olmaz. Fakat büyüyen, burkulan, kanayan ve patlayan yumurtalık kistleri başta kısırlık olmak üzere pek çok soruna sebep olabilir. Bununla birlikte kimi zaman karın ve kasık bölgesinde küt bir ağrı ya da cinsel ilişki sırasında ağrı yapabilir. Çoğunluğu fonksiyonel yumurtalık kistleri her hangi bir tedavi gerektirmeden kendiliğinden geçer. Eğer kist, büyük ve şikayetlere sebep olan özellikteyse doktor hormon ilaçları, doğum kontrol hapı tedavisi ya da ameliyat önerir.

Aylık adet döngüsü ve yumurtlama

Üreme çağındaki sağlıklı bir kadının iki yumurtalığından biri adet döngüsü sırasında her ay bir yumurta üretir. Yumurta, yumurtalığın içindeki bir su kesesi, bir folikül içinde büyür, olgunlaşır. Kadının adet döngüsünün yaklaşık beşinci gününde öströjen hormonu rahim duvarını, muhtemel bir gebelik için hazırlamak amacıyla büyütüp kalınlaştırmak için uyarır. Bu dönemde adet döngüsünün yaklaşık on dördüncü gününde yumurtalıktaki kese 2-2.5 santimetrelik büyüklüğe ulaşır. Ardından folikül çatlar ve karnın içine bir yumurta salınır. İşte bu işleme de yumurtlama adı verilir. Üreme çağındaki kadınlar, bu yumurtlama dönemi civarında korumasız cinsel ilişki yaşadıklarında hamile kalabilirler. Yumurtlama döneminde folikülden çıkan yumurta, erkeğin spermi ile döllenebileceği yer olan rahme tüpler aracılığıyla gelir. Burada sperm ve yumurtanın bir araya gelebilmesi, döllenmenin gerçekleşebilmesi, döllenmiş yumurtanın rahim duvarına tutunabilmesi için tüpler, rahim ve diğer üreme yollarının, organlarının sağlıklı ve sorunsuz olması gerekiyor. Burada meydana gelen her hangi bir anomali, yanlış oluşum gebeliği engelleyebilir, tehlikeye düşürebilir. Bu bağlamda sayılabilecek sorunlardan birisi de yumurtalık kistleridir.

Yumurtalık kisti belirtileri nelerdir?

Aslında yumurtalık kistleri, kadınların çoğunda görülen, sık rastlanan bir durumdur. Ancak bu kistlerin çoğu küçüktür ve belirtilere sebep olmaz. Bunların bazıları kendiliğinden geçerken bazılarının ise tedaviye, operasyona ihtiyacı vardır. Çünkü bazı yumurtalık kistleri burkulma, kanama ve patlama yapabilir, karında ağrıya sebep olabilir. Yumurtalık kistleri kötü huylu ya da iyi huylu olabilir. Ancak sıklıkla iyi huyludurlar. Yumurtalıklar, diğer organlara göre bir sorun belirtisi vermek konusunda zayıftırlar. Bu bakımdan yumurtalık kimi zaman kistleri büyümelerine rağmen hiçbir belirti vermeyebilir. Ancak rutin kontroller esnasında doktor kistleri fark edebilir. Yumurtalık kistlerinin gösterdiği en sık belirtiler;

• Adet düzensizlikleri,
• Karında şişlik,
• Karın veya kasıkta ağrı,
• Kabızlık, dışkı yaparken ağrı hissetme gibi sindirim sitemi bozuklukları,
• Çok sık idrar çıkma gibi idrar yolu şikayetleri şeklinde sıralanabilir.

Yumurtalık kistlerinin bazıları kanser olabilir. Yumurtalık kistinin kansere yol açması riski de kadının yaşınız büyüdükçe artar. Yumurtalık kanserinin erken dönemlerinde genellikle hiç bir belirtisi olmaz, ilerleyen dönemlerde bazı sinyaller hissedilebilir. Yumurtalık kanseri belirtileri;

• Karnın büyümesi veya şişmesi,
• Uzun süre boyunca geçmeyen bulantı veya mide yanması,
• İştah kaybı,
• Kasıklarda dayanılmaz ağrı şeklinde sıralanabilir.

Bir kadının bu belirtilerden herhangi birine sahip olması durumunda vakit kaybetmeden doktora başvurması gerekir. Yumurtalık kistleri erken dönemde tespit edildiğinde tedavi edilmesi çok kolaydır.

Yumurtalık kisti nasıl teşhis edilir?

Yumurtalık kistleri genellikle belirti vermediğinden sıklıkla rutin bir muayene sırasında saptanır. Bir muayenede doktor büyümüş bir yumurtalık saptadığında tanıyı doğrulamak için başka tetkikler ister. Bu bağlamda ultrasonda ses dalgaları kullanarak iç organların görüntüsü ekrandan izlenebilir. Laparoskopide, doktorun doğrudan vücudun içine bakmasına imkan sağlayan cerrahi bir işlem uygulanır. Laparoskopi ile hem yumurtalık kisti teşhis edilebilir hem de tedavi edilebilir. Bunların yanında kan testleri ile kandaki maddeleri ölçülebilir ve yumurtalık kisti şüphesi açıklığa kavuşturulabilir. Burada yumurtalık kanseri riskini saptamak için kullanılabilen CA 125 ölçülür.

Yumurtalık kisti çeşitleri

• Fonksiyonel (işlevsel) yumurtalık kisti

En sık rastlanan yumurtalık kistleri, fonksiyonel (işlevsel) kistlerdir. Kadının normal yumurtlama sürecinde değişen dokudan kistler gelişebilir. Bunlalar folikül (yumurta kesesi) kisti ve korpus luteum kisti olarak ikiye ayrılır. Bu kistlerin her ikisinde de ya hiç şikayet olmaz ya da çok az şikayet olur. Bu kistler çıktıktan sonraki birkaç ay içinde kaybolur.

• Dermoid kist

Dermoid kistler, ciltle ilgili kistlerdir ve deri, kıl, yağ, diş gibi farklı tiplerde dokulardan meydana gelebilir. Dermoid kistler her iki yumurtalıkta bulunabilir, sıklıkla küçüktür ve belirtilere neden olmayabilir. Aynı bağlamda dermoid kistlerin büyüyüp şikayet vermesi de mümkündür.

• Kistadenom yumurtalık kisti

Yumurtalıkların dış yüzeyindeki hücrelerde gelişen kistlere kistadenom denir. Kistadenomlar genellikle iyi huyludurlar, ancak nadiren sağlık sorunu yaratabilirler. Çünkü kistadenomların çok büyümesi ve karın organlarını tahriş edip ağrıya neden olması mümkündür.

• Endometrioma (çikolata kisti)

Rahim içi dokusu yumurtalıkların içinde büyüdüğünde endometriomalar (çikolata kistleri) oluşur. Rahim dışında büyüyen bu rahim içi dokusu, hormonlardaki aylık değişikliklere yanıt verir, her ay kanar ve bundan dolayı da yumurtalıkta gittikçe büyüyen bir kist oluşur. Koyu, kırmızı, kahverengi bir kanla dolu olan endometrioma, endometriozis olarak bilinen bir hastalığa bağlıdır. Bunlar özellikle adet kanaması veya cinsel ilişki sırasında ağrıya sebep olur.

• Çoklu yumurtalık kistleri

Kadının adet kanamalarının düzenli olması, genellikle düzenli yumurtlamaya işaret eder. Bu da üreme sağlığının normal seyretmesi anlamına gelir. Düzenli olarak yumurtlayamayan kadınlar ise çoğul kistler geliştirebilir. Çoklu yumurtalık kistleri, yumurtalıkların büyüyüp birçok küçük kist içermesi şeklinde bir bozukluktur. Bu durum düzensiz adet kanamaları, kısırlık ve vücut tüylerinde artışla kendisini gösteren bir sorundur.

Yumurtalık kisti nasıl tedavi edilir?

Rutin bir doktor muayenesinde tespit edilen, ancak hiçbir şikayete yol açmayan yumurtalık kistini doktor sadece 1-2 ay süreyle izler. Çoğu fonksiyonel yumurtalık kisti (işlevsel kist) bir veya iki ay içinde kendiliğinden geçer. Sorun ortadan kalkar. Ancak kist büyükse ve büyümeye devam ediyorsa, ağrı gibi şikayet veriyorsa doktor, hormon (doğum kontrol hapı) tedavisi veya ameliyat önerebilir. Bu aşamada tedavinin şekli birçok faktöre göre belirlenir:

• Kistin büyüklük ve tipi,
• Kadının yaşı,
• Kadının şikayetleri,
• Çocuk sahibi olma isteği tedavinin şeklini belirleyen faktörlerdir.

Yumurtalık kistinde hormon tedavisi (doğum kontrol hapları)

Doktorlar, fonksiyonel (işlevsel) yumurtalık kistlerini tedavi etmek için doğum kontrol hapları reçete edebiliyor. Doğum kontrol haplarının içerdiği hormonlar kadında yumurtlamayı durdurur. Bu da yumurta keselerinin gelişmesini ve dolayısıyla yeni kistlerin oluşmasını önler. Yumurtalık kisti tedavisinde doğum kontrol hapları; özellikle sigara içenler ve 35 yaşın üzerindeki kadınlar için uygun olmayabilir. Bu konudaki en doğru kararı doktor verecektir.

Yumurtalık kisti ameliyatı

Doktor, tespit ettiği kistin durumuna göre ameliyat önerebilir. Burada gerekli olan cerrahinin tipi ve büyüklüğü pek çok faktöre bağlıdır. Bazen yumurtalık bırakılır, kist alınabilir, bazı vakalarda ise yumurtalıkların biri veya her ikisinin alınması gerekebilir.