Kadından kaynaklanan kısırlık vakalarında sıkça karşılaşılan sebeplerden birisi yumurtalık kistleridir. Yumurtalık kistleri içi sıvı ile dolu küçük yapılar, topçuklardır. Yumurtalık kistlerinin boyutları bir kaç santimetreden 30-40 santimetreye kadar çıkabiliyor. Değişik büyüklüklerde olabilen bu kistler farklı sorunlara ya da şikayetlere yol açabiliyor. Yumurtalık kisti vakalarında çoğunlukla; kasıklarda ağrı, ilişki sırasında ağrı, adet zamanlarında ağrı gibi şikayetlerin yanı sıra kistin patlaması ve burkulması durumunda şiddetli karın ağrısı, baş dönmesi, bulantı, kusma gibi şikayetler görülmektedir. Yumurtalıklarda meydana gelen bu kistler; folikül kistleri, korpus luteum kisti, teka lutein kisti, gebelik luteoması, dermoid kist, endometrioma, hemorajik kist şeklinde gruplandırılmakta, adlandırılmaktadır. Bunların içinde en sık karşılaşılanı hemorajik kisttir.

Hemorajik kist nedir?

Yumurtalıklarda en çok karşılaşılan kist çeşitlerinden birisi, korpus (corpus) hemorajikum kist, hemorajik kisttir. Bu kistler, yumurtlama dönemi içerisinde yumurtalıklarda folikül kisti ya da korpus luteum kisti içinde kanama meydana gelmesi dolayısıyla oluşur. Folikül kisti veya korpus luteum içinde kanama gerçekleştiğinde kist bir miktar büyür ve daha çok 4 ile 5 santimetre çapına ulaşır. İşte bu şekilde kırmızı – mor renkte korpus hemorajikum kistleri, hemorajik kistler oluşur. Hemorajik kistler, kadınlarda yumurtalıkta en sık görülen kistlerdir.

Hemorajik kistleri ne zaman görülür? 

Hemorajik kistler, yumurtlama döneminde meydana gelirler. Bu kistlerin oluşum nedenleri korpus luteum bölgesinde bir kanama olmasıdır.  Zaten kanama olduğu için de folikül kistinde büyüme gözlenir. Kanama sonucunda 4 – 5 santimetre boyutlarına ulaşan mor renkli corpus hemorajikum kisti meydana gelir.

Hemorajik kistler nerede görülür?

Hemorajik kistler genel olarak ya sağ yumurtalıkta ya da sol yumurtalık kısmında tek bir yumurta olarak görünür. Hemorajik kistlerin iki yumurtalıkta birden görülmesi çok ender rastlanan bir durumdur. Bu kistler genellikle doğal yolla gebe kalamayan kadınlar hamilelik elde edebilmek için yumurtlama tedavisi gördüklerinde ortaya çıkarlar. Bununla birlikte kan pıhtılaşmasını önleyen ilaçlar kullanan kadınlarda da sıklıkla görülür. Kadın kasıklarda ya da cinsel ilişki sırasında ağrı şikayetiyle doktora gittiğinde hemorajik kiste rastlanır.

Hemorajik kistler tehlikeli midir?

Yumurtalıklardaki folikül kist oluşumları çoğunlukla iyi huylu olarak bilinen kistlerdir. Aslında üreme çağındaki her kadın her ay bir yumurtayı yumurtalıktan atar ve atılan yumurtalar bir kistin içerisinde büyür. Kadının iki adetinin ortasındaki dönem içinde bu yumurta ortalama 2 santimetre boyutuna ulaşır. Ardından olgunlaşmasını tamamlayan yumurta yırtılarak yumurtalık kanalına geçer. Bazı vakalarda yumurta atılmaz ve bunun sonucunda o yumurta bir kiste döner.  Aradan bir süre geçince bu oluşum yaklaşık 5 santimetre boyutuna ulaşır ve belli bir sürede kaybolur. Bu sebeple de çoğu zaman bu kistler kadında herhangi bir belirtiye, şikayete neden olmaz. Yani aslında yumurtalık kistleri her kadında meydana gelebilen doğal bir olaydır.

Hemorajik kistler ağrıya sebep olur mu?

Hemorajik kistler, daha kadının ya çok sağ ya da sol yumurtalığında tek olarak görülür. Çok nadir olarak da iki yumurtalıkta birden görüldüğü de olur. Özellikle de hamile kalmak için yumurtlama tedavisi gören ve kanın pıhtılaşmasını önleyen ilaçlar kullanan kadınlarda hemorajik kistler sıkça görülüyor. Bu kistler kendiliğinden ortaya çıkıp kaybolabildiği gibi burkulma, patlama gibi sorunlarla çok ciddi problemlere de yol açabiliyor. Kistlerin normalden fazla büyümesi, patlaması gibi durumlarda çok ciddi ağrı ve acı hissedilmektedir. Hemorajik kistin en sık karşılaşılan şikayetleri cinsel ilişki esnasında ağrı, kasıklarda ağrı ve karında şişlik şeklindedir.

Hemorajik kistler nasıl tedavi edilir?

Hemorajik kistler çok belirgin, tipik bir görünüme sahip olduklarından dolayı ultrason muayenesinde kolayca tanı konabilir. Genellikle 5 – 6 santimetre boyutlarındadır. Hemorajik kistler çoğunlukla kendiliğinden ortaya çıkar ve özel bir tedaviye ihtiyaç duymadan yine kendiliğinden kaybolur. Kistin bu kendiliğinden kaybolma süreci 1 -2 ay civarında sürebilmektedir. Hemorajik kistler çok nadir olarak yırtılma ya da burkulma denilen nedenler ile karın içinde kanamaya, yüksek şiddetli ağrıya yol açabilir. Bu tür durumlarda cerrahi müdahaleleri şarttır. Hemorajik kistlerin ilaçla küçültülmesi ya da tedavi edilmesi söz konusu değildir.

Tüm yumurtalık kistlerinde genellikle ameliyat olmak zorunluymuş gibi bir algı bulunmaktadır. Ancak aslında çoğu kendiliğinden kaybolduğundan müdahaleye gerek yoktur.  Zira yukarıda da ayrıntılı olarak anlatıldığı üzere, her kadında her ay 2 – 3 santimetre boyutlarına ulaşabilen yumurtalık kistleri oluşur. Bu kistler yumurta içinden atılarak kaybolurlar. Bu nedenle her yumurtalık kisti için mutlaka ameliyat gerekli diye düşünmemekte fayda vardır. Bu konuda en doğru yaklaşımı doktorun kanaati belirleyecektir.

Hermorajik kistlerde cerrahi müdahale, karın içerisine çok kanama olan acil durumlarda açık ameliyat tarzında gerçekleştirilebilir. Bazı vakalarda ise laparoskopi (kapalı ameliyat) ile kistin alınması mümkündür. Hemorajik kistin ameliyatında kistin temizlenmesi ile beraber meydana gelen kanama durdurulmuş olur. Çok ender vakalarda kistin bulunduğu yumurtalığın da tamamen alınması gerekebiliyor. Ancak bu tür durumlar çok nadiren yaşanmakta, çoğunlukla sadece kist alınıp yumurtalık temizlenmektedir.

Tedaviden sonra hemorajik kist yeniden görülür mü?

Tüm kistlerin tedaviden sonra yeniden ortaya çıkma riski vardır. Dolayısıyla da hemorajik kist için de az da olsa böyle bir risk mevcuttur. Ancak akıldan çıkarılmamalıdır ki; hemorajik kistler yumurtalık kanserine neden olabilecek ya da başka bir kanser ile alakalı olan kistler değildir. Hemorajik kistlerin tamamı iyi huylu kistlerdir. Bu bağlamda tekrarlasa da ya da başka bir olumsuz durum yaşansa da tedavisi mümkündür, şiddetli bir ağrı dışında önemli bir soruna sebep olmaz.

Yumurtalık kistlerinin kötü huylu olduğunu gösteren veriler nelerdir?

Yumurtalık kistlerinin ultrason muayenesi ile ilk görüntüsünde hemen ciddi bir sorun teşkil edip etmediğinin anlaşılma kriteri genellikle ebatlarıdır. Bu bağlamda 5 santimetreden küçük olan kistler için iyi huyludur denilebilir. Kötü huylu yumurtalık kistlerinin özellikleri ise genel olarak;

• Ultrasonda kist çapının 8 – 10 santimetreden büyük gözlenmesi,
• Multiloküle (çok odacıklı kist kümesi) olması,
• Solid komponent (katı bileşenli) olması,
• Kalın duvarlı, kalın zarlı olması,
• İçindeki sıvının yoğunluğunun fazla olması,
• Mural nodül olması, duvarsal bir kitle olması,
• Papiller (meme başı gibi kabartılı) oluşum içermesi,
• Yüzeyinin düzensiz, pürüzlü olması,
• Etrafındaki dokulara yapışık olması,
• Bilateral (çift taraflı) olması,
• Batında eşlik eden asit olması,
• Doppler PI değerinin 0.4’ten küçük olması,
• Kadının menopoz döneminde olması kistin kötü huylu olabileceği şeklinde bir yorum yapılmasına sebep olur.