Prezentasyon; anne karnındaki bebeğin, doğum kanalının ilk bölümüne verilen addır. Bebeğin anne karnındaki duruşu, yani prezentasyonu gebelik boyunca değişmektedir. Prezentasyon sözcüğü işte bebeğin gebelik süresince duruş şekillerini anlatmak için kullanılan tıbbi bir terimdir. Bebeğin prezentasyonu gebelik süresince değişmekle birlikte, önemli olan gebeliğin son evrelerinde bebeğin kafa yoluyla doğum kanalına girmesidir. Bunun olmaması durumunda bebekte prezentasyon bozukluğundan bahsedilebilir.

Her bebek doğum sırasında, doğum için belli bir pozisyon alır. Normal koşullarda doğum başladığında bebeğin başı, doğum kanalına doğru önde girer. Bu duruma tıbbi literatürde verteks prezentasyon olarak adlandırılırken, halk arasında baş geliş şeklinde adlandırılır. Bebeğin kafatasının arka bölümünde yer alan bölüme oksiput adı verilir ve bebeğin doğum kanalına bu şekilde girmesi de normal olarak kabul edilir ve tıbbi literatürde oksiput prezetasyon şeklinde adlandırılır. İşte bebeğin kafasının oksiput dışındaki alanları, yani alın ve yüz, makat ya da omuz ile doğum kanalına girmesi ise normal koşullarda beklenmeyen bir durumdur. Bu tür durumlara tıbbi literatürde  malprezentasyon adı verilir. Bu durum ayrıca; prezentasyon anomalisi, prezentasyon bozukluğu şeklinde de adlandırılmaktadır. Tüm doğumlar göz önünde bulundurulduğunda bunların ortalama olarak % 5’inde bu tür sorunlar meydana gelebilir.

Bebeğin normal şekilde değil de normal olmayan bir pozisyonda gelmesi durumu olan malprezenyasyonlar arasında en yaygın olarak görülen durum makat geliştir. Tüm doğumların yaklaşık olarak % 4’ü makat geliş şeklindeki malprezentasyon, yani prezentasyon bozukluğudur.

Malprezentasyon çeşitleri nelerdir?

• Makat prezentasyon: Bebeğin doğum kanalına makat geliş ile girmesidir.
• Alın prezentasyonu: Bebeğin doğum kanalına alın ile girmesidir. Böylesi bir durumda doğumun normal olarak gerçekleşmesi söz konusu değildir, sezaryen olacaktır.
• Yüz prezentasyonu: Bebeğin doğum kanalına yüz geliş ile girmesidir.
• Transvers situs: Bebeğin rahim içerisinde yan şekilde durmasıdır. Bu durumda bebek, doğum kanalına omuz ya da kol ile girer. Bu tür bir durumda doğumun normal şekilde gerçekleşmesi mümkün olmayacak ve sezaryen doğum yapılacaktır.

Doğumda prezentasyon bozukluğu risk faktörleri

Doğumda prezentasyon bozukluğu, doğum sırasında kafanın yüz ya da makat ile doğum kanalına girmesi durumudur. Bu durum normal şartlar altında beklenmedik bir durumdur ve tıpta malprezentasyon ya da prezentasyon adıyla anılan bir bozukluk halidir.

Normal bir gebelikte doğum sırasında bebek, doğum için bir pozisyon almaktadır. Normal bir doğum başladığında ilk olarak bebeğin başı doğum kanalına girmekte ve ardından da bebeğin arka kısımları gelmektedir.

Doğumda prezentasyon bozukluğuna sebep olan risk faktörleri

• Erken doğum sorunu,
• Normalden iri bebek doğumu,
• Bebeğin suyunun normalden fazla olması,
• Hidrosefali (bebeğin beyninde aşırı su birikmesi),
• Trizomi 18 ya da Trizomi 21 vakaları,
• Anne adayının daha önceden çok sayıda doğum yapmış olması,
• Pelvik darlık olması,
• Pelvik tümör varlığı,
• Çoğul gebelik olması,
• Bebeğin eşinin bebekten önde geliyor olması,
• Konjenital anomaliler,
• Bebeğin beyninin hiç oluşmaması anomalisi,
• Miyotonik distrofi (bebeğin yüz, el ve ayak kaslarında güçsüzlük olması durumu),
• Rahim ile ilgili farklı sorunlar görülmesi doğumda prezentasyon bozukluğuna sebep olabiliyor.

Buna benzer bir şekilde malpozisyon adı verilen bir sorun vardır. Malpozisyonda bebek, başının dışında bir pozisyonla doğum kanalına ilerlemiştir. Bebeğin baş kısmı normal olarak doğum kanalına girdikten sonra kanalda ilerler ve en yaygın olarak görülen pozisyonda doğum gerçekleşir. İşte bu durumun tersi görüldüğünde, bebeğin sağlığı ile ilgili ciddi sorunlar ortaya çıkabilir.

Bebeğin rahim içinde duruş bozukluğu olarak adlandırılan prezentasyon bozukluğunda, normal doğum yapılabilmesi için bebeğin baş aşağı gelişi tek başına yeterli olmayacaktır. Normal bir doğumun gerçekleşebilmesi için bebeğin yüzünün annenin arkasına bakıyor pozisyonda olması gerekir.

Doğumun değerlendirilmesi ve doğum şeklinin planlanması hususunda bebeğin geliş pozisyonunun belirlenmesi en önemli faktördür. Doğum sırasında doğum kanalına giren ve fetal adı verilen bölüm, bebeğin doğumdaki duruşunu belirler. Bu bölüm; alın, baş, yüz ve kafa arkası olabiliyor. Bebeğin, makat ya da baş bölgesiyle birlikte kol ve bacakları doğum kanalına girdiğinde bileşik geliş anomalisi adı verilen sorun ortaya çıkar.

Bu tür normal dışın geliş durumları, yani oblik ya da transvers geliş durumları daha çok erken doğum vakalarında görülmektedir. Prezentasyon bozukluklarında bebeğin yan durması, yani kafasının ve poposunun rahmin sağ ve sol tarafına gelecek şekilde durması transvers situs (transvers duruş) olarak adlandırılıyor. Bununla birlikte bebeğin kafasının hafif yukarıda ya da aşağıda olacak şekilde gövdesinin çapraz durması, yani tam yan durmaması şekline oblik duruş denir. Anne karnındaki bebeğin yan duruşu iki şekilde olabilir. Burada yan duran bebeğin sırtı aşağıda olabilir ya da bebeğin sırtı yukarıda olabilir. Yan duran bebek doğum kanalına omuzu önde olacak şekilde (omuz prezentasyonu) ya da kolu önde gelecek şekilde girebilir. Bunların her biri doğumu zorlaştırır ve doğumda prezentasyon bozukluğu anlamına gelir.

Prezentasyon bozukluklarının tanısında ultrason muayenesi önemli

Anne karnındaki bebeğin transvers situs vakası olması durumu, karnın elle muayenesi sırasında anlaşılabilir. Fakat bu konudaki en kesin tanı ultrasonografi ile konabilir. Transvers situs tedavisi için ya da bebeğin düz pozisyona döndürülmesi için herhangi bir işlem uygulanması önerilmez ya da uygulanan bir işlem faydalı olmaz. Çok eski dönemlerde bebeğin dışarıdan müdahalelerle elle çevrilmesi gibi bilimsel olmayan işlemler denense de riskli olduğu için bu işlem günümüzde uygulanmamaktadır. Bu sorunun ortadan kalkabilmesi için yapılacak tek şey beklemek ve sık aralıklarla takip etmektir. Muhtemel doğum tarihi yaklaştığında ya da doğum başladığında doktorun yaptığı kontrolde bebeğin normal pozisyon aldığı, yani döndüğü görülüyorsa normal doğum gerçekleşebilir. Fakat doğum başladığı halde bebek hala yan ya da oblik duruyorsa normal doğumda ısrarcı olmak bebeğe zarar verebilirken, zaten bu durumda normal doğum da gerçekleşemez, sezaryen uygulanır.

Gebeliğin erken dönemlerinde doğumun başlaması gibi bir durum söz konusu olursa genel olarak bebekte transvers geliş gözlemlenir. Bununla birlikte bebeğin gelişi ne kadar geç olarak görüntülenirse doğuma yakın dönemlerde de yan gelme olasılığı o kadar artar. Bu bağlamda prezentasyon bozuklukları çoğunlukla; bebek eşinin rahim ağzına yerleşmesi durumunda, ileri derecede çatı darlığında ya da rahimin bazı bozukluklara sahip olması durumunda sıklıkla gözlenen bir bulgu olarak bilinmektedir.

Doğum sırasında bebeğin kol ya da kordon sarkması gibi durumlar yaşaması gibi sorunlar, rahimin yırtılması gibi durumları tetikleyeceği için ultrasonla konulan tanı sonrasında sezaryen doğum yapılması gerekir. Doğum yaklaştığında, yani gebeliğin sonlarına doğru bebeğin yerleşimi ultrason muayenesiyle uzman tarafından değerlendirilmelidir. Anne karnındaki bebek ölüyse ya da erken doğum söz konusu ise plasentanın da konumunun uygunluğu durumunda her an sezaryen olasılığının göz önüne alınması gerekir. Bir gebeliğin doğumunda prezentasyon bozukluğu her zaman göz önünde bulundurulması gereken ve doğum sırasında ciddi kayıplara neden olabilen ciddi bir durumdur. Bu bakımdan anne adayları uzmanlar tarafından sürekli gözetim altında bulundurulmalı ve doğum da kontrol altında gerçekleştirilmelidir.