Demir, vücudun sağlığı için en çok gereksinim duyulan minerallerden birisidir ve demir eksikliği durumunda, kişide “kansızlık”, “anemi” adı verilen sağlık sorunu ortaya çıkar. Kansızlık da aslında kişinin tüm vücut fonksiyonlarını olumsuz etkiler, pek çok hastalığın ortaya çıkmasına sebep olur. Özellikle de gebelikte kadınların vücudundaki demir seviyesi önemlidir. Zira kadınların demir eksikliğini en sık olarak yaşadıkları dönem gebelik sürecidir. Gebelikte anne adayının yaşadığı demir eksikliğinin derecesi hem anne adayının hem de bebeğin sağlığını doğrudan ilgilendiren çok önemli bir sorundur. Demir eksikliği yaşayan kadınların organlarının fonksiyonlarında yavaşlama olur, halsizlik, yorgunluk, konsantrasyon bozuklukları gibi zihinsel, fiziksel ve ruhsal pek çok sorun yaşayacağı bilinir. Gebelikte yaşanan demir eksikliği anne adayında yarattığı olumsuz etkilerle birlikte bebeğin de gelişimini yavaşlatır, bebeğin düşük doğum ağırlığına sahip olmasına sebep olur, ileri düzeydeki bir demir eksikliği durumunda erken doğum, hatta düşük gibi sorunlar da yaşanabilir. Hal böyle olunca demir eksikliği nedir, neden olur ve bebeğe etkileri nelerdir konularının detaylıca incelenmesinde fayda var.

Gebelikte demir eksikliği nedir, neden olur?

Gebelik dönemi anne adayının en sağlıklı, en özenli beslenmesi, yaşaması gereken dönemdir. Gebeliğin gerçekleşmesiyle birlikte anne adaylarının kan değerleri ve hormonları pek çok değişikliğe uğrar. Gebelikte anne adaylarının yaşadığı en ciddi sorunlardan birisi vücudunda demir eksikliği olmasıdır. Zira demir, vücuda oksijen taşınması ve depolanmasında, hücre büyümesi, elektron taşınmasında ve çoğalmasında, vücutta seyreden pek çok fonksiyonda hayati önem taşıyan bir mineraldir. Sinir, sindirim, bağışıklık gibi tüm vücut sistemlerinin tam fonksiyonla çalışabilmesi için vücutta yeterli demirin bulunması gerekiyor. Dolayısıyla da demir eksik olduğunda bu fonksiyonlarda eksiklik, sorun ortaya çıkıyor. Özellikle de gebelik döneminde tüm vücut sistemlerinde değişiklikler yaşandığı, ihtiyaçlar da arttığı için gebelikte demir eksikliği demek gebelikle ilgili pek çok faktörün gerektiği gibi işlev gösterememesi demektir.

Gebelikte demir eksikliği yaşamak anne adayının da bebeğin de sağlığını olumsuz etkileyecektir. Bu süreçte yaşanan demir eksikliğinin seviyesi, anne adayının ve bebeğin sağlığını doğrudan etkilediği için çok ciddi önem taşır. Anne adayının yaşadığı ileri derecedeki bir demir eksikliği; bebek kaybı, bağışıklık sistemi zayıflığı ve enfeksiyon oluşumu gibi riskleri ortaya çıkarmaktadır. Demir eksikliği tespit edilen gebeliklerde bunun tedavi edilebilmesi için anne adayının yaşam şeklinde ve beslenme düzeninde bazı değişiklikler yapmak gerekir. Zira gebelikte demir eksikliği sağlıksız beslenme ve yaşam koşullarından ileri gelmektedir.

Gebelikte demir eksikliği anne adayını ve bebeği olumsuz etkiliyor!

Gebeliğin başlangıcından itibaren anne adayının vücudunda pek çok değişiklik meydana gelir ve bunlardan birisi de kan hacminde meydana gelen artıştır. Artan kan hacmi, dolayısıyla anne adayının vücudu daha çok kan hücresi üretimine ihtiyaç duyar. Gebelikte fazlaca üretilen kan hücreleri, anne adayının her organı gibi karnındaki bebeğe de plasenta yoluyla oksijen taşıyan hücrelerdir. İşte hem bebek hem de anne adayı için hayati önem taşıyan bu hücrelerin üretimi için vücudun bolca demire ihtiyacı olur. Gebelikte demir eksikliği yaşayan anne adaylarının bebekleri normalden daha düşük ağırlıklı olur, erken doğabilir, düşük olabilir ya da fiziksel ve zihinsel gelişimde gerilikler olabilir. Bu bakımdan anne adayının demir bakımından zengin beslenmesi bebek için çok önemlidir.

Gebelikte şiddetli bir şekilde demir eksikliği yaşanması durumunda;

• Normalden düşük kilolu bebek,
• Bebeğin anne karnında kaybedilmesi,
• Anne ve bebeğin enfeksiyona yakalanma riskinin artması,
• Anne adayının bağışıklık sisteminin zayıflaması gibi sağlık sorunları ortaya çıkar.

Sağlıklı bir doğum için anne adayının vücudu demire ihtiyaç duyar!

Anne adayının vücudu, doğumu gerçekleştirmek için çok fazla kana ihtiyaç duyar. Bu sebeple de gebeliğin son aylarında normal veya sezaryen doğuma hazırlanmak için, vücudun demir depolarının yeterince dolu olması gerekiyor. Sezaryen ya da normal doğum olsun tüm doğumlar belli bir kan kaybı olur ve bu durumda anne adayının kan değerlerinin düşük olması doğumda kan nakline ihtiyaç duyulması anlamına gelir. Bu bakımdan gebelik döneminde demir eksikliği tespit edilen anne adaylarında vakit kaybetmeden tedavi uygulanması gerekir. Aksi halde hem doğum esnasında bazı komplikasyonlar yaşanır hem de gebelik dönemlerinde yorgunluk, halsizlik, çarpıntı gibi sorunlar yaşanır.

Demir eksikliği kadınlar için çok tehlikelidir!

Demir eksikliği demek, kişinin vücudundaki toplam demir miktarında azalma olması demektir. Tüm dünyada demir eksikliği görülme sıklığının % 66 – 80 arasındayken, demir eksikliği anemisi ise % 30 oranındadır. Anemi; Türkiye’de genel olarak 0 – 5 yaş grubu çocukların ortalama % 50’sinde, bebek emziren kadınların % 50’sinde ve okul çağındaki çocuklarının % 30’unda görülen bir sağlık sorunudur. Bununla birlikte tüm toplumda demir eksikliği görülme sıklığı, kadınlarda erkeklere oranla kesinlikle daha fazladır. Bu bakımdan kadınlar çok daha büyük bir risk altındadır.

Hangi besinler demir bakımından zengindir?

Demir, hayatın her döneminde sağlıklı olmak için gerekli olan bir mineraldir. Ancak söz konusu olan gebelikse bu demir ihtiyacı iki katına kadar çıkabilir. Normal şartlar altında sağlıklı ve demir bakımından zengin besinler tüketerek kişinin demir ihtiyacını karşılayabilmesi mümkündür ve ekstradan demir takviyelerine ihtiyaç duyulmaz. Zaten hiçbir koşulda doktorun önerisi olmadan demir takviyesi alınması uygun bulunmaz.

Demir bakımından zengin besinler; kırmızı et ve tavuk eti, yumurta, baklagiller, pekmez, yeşil sebzeler, kuru sayısı, kuru üzüm, fındık ve fıstık gibi gıdalardır. Vücuda alınan C vitamini de vücutta demir emilimini arttırıcı özellik gösterdiğinden, uzmanlar demir açısından zengin besinlerin yanında C vitamini içeren besinler de alınmasını önermekteler.

Gebelikte demir eksikliğinin belirtileri nelerdir?

Demir eksikliği yaşayan anne adayları; halsizlik, sürekli uyku hali, çok çabuk yorulma, sık sık çarpıntı, iştahsızlık, kabızlık, baş ağrısı, dil ve ağız etrafında çatlaklar, yarıklar, saçlarda dökülme gibi sorunlar yaşarlar.

Demir eksikliği kansızlığa sebep olur!

Kanda eritrositlerin, yani kırmızı kan hücresinin, alyuvarların içerisinde bulunan ve oksijen ile karbondioksiti taşımayı sağlayan moleküllere hemoglobin adı verilir. Hemoglobinin yapısında demir bulunmakta ve bu sebeple de demir eksikliğinde vücutta hemoglobin sentezi azalmakta, anemi, yani kansızlık gelişmektedir. Gebelikte demir eksikliği yaşayan kadınların kansızlıktan kaynaklanan pek çok sağlık sorununu da yaşayacağı aşikardır.

Gebelikte ileri derecede demir eksikliği ve anemi olması durumunda anne adaylarında;

• Tırnakların belirgin bir şekilde incelmesi, sık sık kırılması,
• Zaman zaman kulakların çınlaması,
• Anksiyete bozukluğu,
• Vücutta şiddetli kaşıntı,
• Yutmada güçlük (yemek borusunda perde benzeri bir şey oluşur),
• Göğüste ağrı,
• Nefes alıp vermekte zorluk görülür.

Gebelikte demir eksikliği tedavisi nasıl yapılır?

Normal şartlar altında demir bakımından zengin besinler tüketerek demir ihtiyacını karşılamak mümkündür. Ancak gebelik döneminde kansızlık ve demir eksikliği tespit edildiğinde anne adayının bu eksikliği beslenme ile karşılaması mümkün olmaz. Bu sebeple gebelikte doktor, hem besinlerle demir alımını hem de demir takviyelerini önerir. Zaten tüketilen besinlerdeki demirin tamamı vücut tarafından emilemiyor, sadece % 20’si emilebiliyor. Bu bakımdan en doğrusu doktorun önerisiyle demir takviyesi almaktır.