Doğal yolla bir gebelik elde edebilmek için üreme çağındaki kadın ve erkeğin korumasız cinsel ilişkiye girmesi, o dönemde kadının yumurtlama döneminde olması, yumurta ve spermin buluşup döllenmenin gerçekleşmiş olması ve bunun sonucunda oluşan embriyonun da anne adayının rahmin duvarına tutunması gerekiyor. İşte tüm bu işlemler doğal yolla gerçekleşemiyorsa, gebelik için üremeye yardımcı tedavi yolları uygulanmakta ve günümüzde en başarılı sonuçlar alınan üremeye yardımcı tedavi yöntemi olarak da tüp bebek tedavisi kullanılmaktadır. Tüp bebek tedavisinde kadının yumurta hücresi ve erkeğin sperm hücresi laboratuvar ortamında birleştiriliyor, döllenme gerçekleşiyor ve elde edilen embriyolardan en kaliteli ve sağlıklı olanı anne adayının rahmine transfer ediliyor.

İster doğal yolla isterse tüp bebek tedavisi ile olsun, her döllenme sonucunda tek hücreli embriyo olan zigot meydana gelir. Elde edilen bu ilk embriyo, tek hücreden oluşur ve ardışık hücre bölünmeleri geçirerek doğal bir üreme döngüsü içinde oluşumunu gerçekleştirir. Doğal yolla gebelikte bu sürecin 5. veya 6. gününde embriyo tüplerden rahim içine ilerler. Oluştuğu andan itibaren sürekli gelişen embriyoya bu dönemde, yani 5. veya 6. güne ulaştığında “blastosist” adı veriliyor. Blastosist aşamasındaki embriyo hacim olarak geniştir, etrafını saran ve “Zona pelusida” adı verilen kabuğun dışına çıkar ve uygun şartlar oluştuğunda rahme tutunarak gebeliği gerçekleştirir. “İmplantasyon” adı yerilen ve embriyonun rahme tutunmasını ifade eden bu aşama tüp bebek tedavilerinde doktor tarafından elenerek seçilmiş embriyoların özel kateterler yardımıyla rahme nakledilmesi ile gerçekleşiyor.

40 yıldan uzun süredir başarılı bir şekilde uygulanan tüp bebek tedavileri her geçen gün daha başarılı olabilmesi için yeni ve daha etkili teknikler keşfedilmekte ve kullanılmaktadır. Tüp bebek tedavisinin uygulanmaya başlandığı ilk yıllarda embriyonun büyümesi, gelişimi için günümüzdeki kadar çok uygun ortamlar olmadığından embriyo transferleri erken klivaj dönemde, yani embriyo gelişiminin 2. ve 3. günlerinde yapılmaktaydı. Oysaki zamanla tüp bebek tedavisi ve embriyo gelişimine dair bilgiler ve teknik imkanlar arttıkça embriyoların implantasyon, yani tutunma aşamasına kadar laboratuvar ortamında daha iyi gelişimlerini sağlayabilmek daha mümkün hale geldi. Bu sebeple günümüzde tedavinin yapılacağı hastanın özelliklerine, tedavi geçmişine ve klinik altyapının uygunluğuna bağlı olarak değişken oranlarda blastosist transferi yapılabiliyor, bu sayede daha sağlıklı ve kaliteli embriyolarla gebelik gerçekleştirilebiliyor.

Blastosist transferi (5. gün embriyo transferi)

Laboratuvar ortamında oluşturulan, 5 gün boyunca takip edilerek geliştirilen, yani canlı ve kaliteli bir şekilde 5. güne ulaşabilen embriyolara “blastosist” adı, 5. günde yapılan embriyo transferine de “blastosist transferi” adı veriliyor. Tüp bebek tedavisindeki bilimsel gelişmeler çok hızlı bir ilerleme kaydedilmesini sağlamıştır. Bu bağlamda ileri teknoloji uygulamalardan bir tanesi de blastosist transferidir. Bu teknik, çocuk sahibi olmak isteyen çiftlere çok daha yüksek oranlarda gebelik elde edebilme şansı vermektedir.

Tüp bebek tedavisine ihtiyaç duyan, teşhis edilmiş kısırlığı bulunan, çoğul gebeliklerden çekinen çiftler için bu tedavi yöntemi çok önemlidir. Zaten tüp bebek tedavisinde transfer edilen embriyo sayısına pek çok ülkede yasal sınırlama getirilmiştir. Ülkemizde de bu bağlamda yasal olarak bu sınır en fazla 2 embriyonun transfer edilmesi şeklindedir. Hal böyel olunca da 5. gün embriyo transferinde, yani blastosist transferinde 1 veya 2 tane blastosist aşamasına ulaşmış embriyo anne adayının rahmine transfer edilerek hem çoğul gebelik riski azaltılıyor hem de gebelik şansı artırılabiliyor. Bununla birlikte herhangi bir kromozomsal anomali taşıyan embriyonun blastosist evresine ulaşabilme ihtimali de normal embriyolara oranla çok daha düşük olduğu için zaten 5. günde transfer edilen embriyoların kromozomsal olarak daha sağlıklı embriyolar oldukları biliniyor. İşte tüm bunlar neden blastosist transferi yapılmasının çok önemli olduğunu gösteriyor. Zira blastosist transferi demek, daha yüksek implantasyon, yani tutunma ve gebelik şansı demektir.

Blastosist evresi, embriyoların en sağlıklı evresidir!

Normalde klasik tüp bebek tedavilerinde embriyolar 2.- 3. günde anne adaylarının rahmine transfer edilirken, blastosist transferinde embriyo 5. güne kadar ulaşabilmiştir, yeterince sağlıklı ve kaliteli olduğunu kanıtlamıştır. Blastosist dönemine gelen embriyolar, laboratuvar ortamında döllenmenin gerçekleşmesinden sonraki 5. veya 6. günde elde ediliyor. İşte bu dönemden sonra zaten embriyoların laboratuvar ortamında canlı kalmaya devam etmesi mümkün değildir ve artık vakit kaybetmeden anne adayının rahmine transfer edilmelidir.

Tüp bebke tedavisinde embriyo transferinden 6 -7 gün sonrasında embriyonun koruyucu tabakası olan zona pellüsidadan çıkar ve rahim dokusuna tutunmaya başlar. Blasosist dönemine ulaşmış ve sonrasında transfer edilmiş embriyolar ise fetüsü, yani bebeği oluşturan iç hücre kitlesinde ve plasentayı oluşturan trofoektoderm hücrelerinden oluşan çok hücreli bir yapıya sahiptir. Bu embriyolar iç hücre kitlesinin ve trofoektoderm yapısının kalitesine göre sınırlandırılıyorlar. Her iki açıdan da kaliteli olduğu tespit edilen embriyoların transferi ile çok daha yüksek oranda gebelik elde edilebiliyor. Ayrıca blastosist evresine ulaşabilen birden fazla embriyo elde edilmişse de, bunlar embriyo dondurma yöntemi olan vitrfikasyon ile başarılı şekilde dondurularak ihtiyaç duyduğunda başarıyla çözülüp anne adayının rahmine transfer edilebiliyor. Bu sayede blastosist evresine ulaşan kaliteli embriyoların yıllar sonra da kullanılabilme imkanı doğuyor.

Blastosist transferi için tüp bebek merkezinin hangi özelliklere sahip olması gerekir?

• Uygulamanın yapılacağı laboratuvarın teknik donanımı üst düzeyde olmalı,
• Laboratuvarın fiziksel dizaynı, havalandırması, temizliği ve tüm gerekliliklerin periyodik kontrolleri eksiksiz şekilde yapılıyor olmalı,
• Yaşanabilecek her türlü aksaklık için yeterli ve kaliteli ekipmana sahip olmalı,
• Gerekli tüm araç – gereçlerin kontrolleri düzenli olarak yapılmalı,
• Her açıdan alanında profesyonel ve deneyimli bir ekip hazır bulunmalı,
• Blastosist transferi gibi ileri düzey bir tekniğin sorunsuz bir şekilde uygulanması için bu alanda tecrübeli embriyologlar olmalı,
• Çok hızlı yenilenen teknolojik gelişmeleri düzenli olarak takip etmeli,
• Embriyo kalitesini artıracak ileri düzey tüp bebek tekniklerini uygulayabilecek düzeyde olmalıdır.

Blastosist transferi kimlere yapılır?

• Laboratuvar ortamında döllenmiş yumurta sayısının 7 ve üzerinde olduğu,
• 2. gün embriyo kalitesinin normalden daha iyi olduğu,
• Anne adayının yaşının 35’in altında olduğu,
• 3. günde hala 5 ve üzerinde kaliteli embriyosu olan,
• Önceki denemelerde 2. veya 3. gün kaliteli embriyoların verilmesine rağmen gebelik oluşmayan,
• Çoğul gebelik istemeyen,
• Sayıca fazla embriyo elde edilen, ancak kalan embriyolarının dondurulmasını istemeyen çiftlere blastosist transferi yapılır.

Blastokist transferinin dezavantajları nelerdir?

Blastosist transferi genel olarak tüp bebek tedavisinde başarı oranını artıran bir tekniktir.

Ancak;

• Anne adayının yaşının 35 yaş ve üzerinde olması tercih edilmez.
• Baba adayında spermle ilgili ciddi sorunlar olmamalıdır.
• Çiftin yaşadığı kısırlık sebebi ne kadar ciddi ise onların hücrelerinden elde edilen embriyoların blastosist evresine ulaşma olasılığı düşer.
• Bazı çiftlerde embriyolar erken gelişim döneminde kaliteli iken, blastosist gelişiminde ciddi sorunlar olabiliyor, gelişme olmayabiliyor. Bu tür durumlarda embriyo transferi yapılmadan tedavi iptal edilebiliyor.
• Embriyoların blastosist aşamasında gelişim problemi, işlemin yapılacağı klinikteki teknik altyapı ve tedavi için gerekli hava kalitesi, hijyen gibi şartlara bağlı olarak da değişebiliyor.