Embriyo dondurma işlemi, ilerleyen yıllarda çocuk sahibi olmak isteyen çiftlerin embriyolarını saklaması için kullanılan yöntemlerin başında geliyor. Embriyo dondurma dışında döllenmemiş yumurtalar da dondurulabiliyor. Embriyo, yumurtanın döllenmesi ve hücrenin bölünmeye başlaması ile oluşur.

Embriyo dondurma işlemi 1980’li yıllardan beri gerçekleştiriliyor. O yıllardan bu yana özellikle gelecekte çocuk sahibi olmak isteyenler tarafından kullanılan embriyo dondurma ile embriyolar saklanabiliyor.

Sürecin başlangıcında yumurtaların alınacağı kadının hormon ve diğer ilaç takviyeleri kullanarak döllenecek olan yumurtaların üretimi teşvik ediliyor. Ardından yumurtalıklardan toplanan yumurtalar laboratuvar ortamında döllendikten sonra dondurulup saklanıyor.

Tüp bebek tedavisinde döllenen yumurtalar kadının rahmine yerleştiriliyor. Ancak birden fazla embriyo elde edildiyse bu embriyolar ilerde kullanılmak üzere dondurularak saklanabiliyor.

Embriyo nedir?

Tıbbi anlamda embriyo terimi, yumurtanın döllendikten sonra hücrenin bölünmesinin başlamasıyla kullanılıyor. Bu da hamileliğin yaklaşık sekizinci haftasına denk geliyor.

Embriyo dondurma işleminden önce dondurulmaya uygun embriyoların elde edilmesi gerekiyor. Bunun için de yumurtalıklardan toplanan yumurtalar sperm ile bir araya getirilip döllenme için gerekli ortam yaratılır.

Yumurta toplama işleminden önce kadının hormon tedavisi ile hangi tarihlerde yumurtlama gerçekleşeceğinin garanti altına alınması sağlanıyor. Ardından ise kadının yumurta üretimini arttırmak için doğurganlık ilaçları kullanması sağlanıyor.

Yumurta toplama işleminin doğru bir şekilde yapılabilmesi için bu işlem doktorlar tarafından ultrason ile gerçekleştiriliyor.

Döllenip embriyo haline gelmiş yumurtalar tek seferde kullanılabileceği gibi daha sonra kullanılmak üzere saklanabiliyor. Embriyolar kullanılacaksa doktorunuz tüp bebek tedavisi ile embriyonun rahime yerleştirilmesini sağlayacaktır.

Tüp bebek tedavisinin başlarında sperm ile yumurta bir araya getirilip yumurtanın döllenmesi sağlandığı takdirde embriyolojist, embriyoların sonraki 6 gündeki gelişimini gözlemleyecektir. Bunun yapılmasının sebebi ise transferi gerçektirmek için uygun embriyonun seçilmesinden kaynaklanıyor.

Embriyo nasıl dondurulur?

Embriyo dondurmanın esas amacı onları daha sonra kullanmak üzere korumaktır. Ancak embriyo dondurmadaki en büyük sıkıntı, hücrelerin içinde yer alan su olmaktadır. Hücrenin içindeki bu su donarsa oluşan kristaller hücreye zarar verebilir.

Embriyonun zarar görmemesi için doktorlar kriyoprezervasyon adı verilen yöntemi kullanmaktadırlar. Bu işlemde hücrenin içindeki su kriyoprotektan adı verilen madde ile değiştirilmektedir. Hücredeki suyun büyük bir kısmı alındıktan sonra doktorlar embriyoları saklanmaya hazır hale gelmesi için dondururlar. Embriyo dondurmada iki yöntem tercih edilebilmektedir:

• Yavaş dondurma: Bu yöntemde embriyolar ağzı kapalı tüpler içerisine yerleştirilir ve ortam sıcaklığı yavaş yavaş düşürülür. Nu sayede embriyonun zarar görmesi engellenir. Ancak yavaş dondurma sağlayan cihazlar pahalıdır ve işlemin gerçekleşmesi uzun sürmektedir.
• Camlaştırma (vitrifikasyon): Bu yöntemde ise doktorunuz içerisindeki su kriyoprotektan ile değiştirilmiş olan embriyoları hızlıca soğutur. Bu sayede su moleküllerinin buzlaşmaya imkanı kalmaz. Bu sayede embriyolar korunur ve çözdürme sürecinde de hayatta kalma şansları yüksek olmuş olur. 

Embriyo dondurna işleminden sonra embriyolar sıvı nitrojen içerisinde saklanır.

Embriyolar ne kadar süre saklanabilir?

Genel olarak embriyoların istenildiği kadar donmuş olarak saklanabileceği düşünülüyor. Yaklaşık -160°C sıcaklıkta saklanan embriyolar bu sayede herhangi bir zarar görmeden saklanabiliyorlar.

Daha önce gerçekleştirilen embriyo transferlerinden görüldüğü kadarıyla 10 yıla kadar saklanmış olan embriyolar ile başarılı hamilelikler sağlanabiliyor. Ancak henüz bu yöntem çok eski yıllara dayanmadığı için saklanan embriyolar hakkında uzun süreyi kapsayan araştırmalar henüz bulunmuyor.

Ancak elbette embriyoların dondurulmuş olarak saklanması gereken belli bir zaman bulunuyor. Dondurma ve saklama işlemleri pahalı olduğu için genelde her kliniğin kendi belirlediği saklama süreleri bulunuyor.

Dondurulmuş Embriyolarda Başarı Oranı

Embriyo çözdürme işlemi sırasında başarı oranları genel olarak yüksektir ve çözdürülmüş embriyo ile hamile kalan kadınlar sağlıklı bebekler dünyaya getirmektedir. Yapılan araştırmalara göre embriyo dondurma işleminde sonra doğan bebeklerde gelişim anomalileri gözlemlenmemiştir. Ancak bu sonuçların kesinlik kazanması için tıp dünyasında konuyla ilgili daha fazla araştırmaya gerek duyulmaktadır.

Embriyo Dondurmanın Yan Etkileri

Embriyo dondurmanın sebep olabileceği yan etkiler veya komplikasyonlar genel olarak yumurta toplama işlemi sırasında meydana gelmektedir.

Yumurta toplama işleminin yaygın olan yan etkileri genel de hafiftir ve geçicidir. Bu yan etkiler şunlar olabilmektedir:

• Kramp ya da şişkinlik
• Kanama
• Vajinal akıntılarda değişiklik
• Enfeksiyon
• Yumurtalıkların aşırı uyarılması

Kimler embriyo dondurma işlemi yaptırabilir?

Aşağıdaki sorunları yaşayan kişiler embriyo dondurma yöntemini tercih edebilirsiniz:

• Doğurganlığı etkileyen genetik bozukluklara sahip olanlar
• Kemoterapi tedavisi alacak olan kişiler
• Doğurganlığı etkileyen ilaç kullanmak zorunda olanlar
• İlerleyen yaşlarda çocuk sahibi olmayı düşünenler

Döllenen Bütün Embriyoların Dondurulması

Bu yöntemde doktor döllenen bütün yumurtaları saklamaktadır. Bu da ovaryan hiperstimülasyon sendromu yaşama riski yüksek olan kişilerde özellikle tercih edilmektedir. Her ne kadar nadir görülen bir sendrom olsa da tehlikeli bir durumdur ve yumurta üretimini arttırmak için hormon tedavisi gören kişilerde meydana gelebilmektedir. Bu riski önlemek için ise doktorunuz embriyo dondurmayı tercih edebilir ve hormon kullanımınız sona erdiğinde embriyo transferinin gerçekleştirebilir.

Doktorunuz ayrıca embriyonuzda genetik bozukluklar olup olmadığını test etmek için bu yöntemi uygulamak isteyebilir. Bu sayede DNA sarmalında yer alan kromozomları test edebilir.

Standart kromozom dizilimine sahip olan embriyoların transfer işlemi daha başarılı geçmektedir. Bu nedenle gelecekte düşünülen hamilelik durumları için genetik bozuklukların önüne geçmede görüntüleme yöntemi olarak da kullanılabilmektedir.

Embriyo dondurma genel olarak güvenli bir yöntemdir ve başarılı bir hamileliğe ve doğuma imkan vermektedir. Embriyo dondurmanın olası riskleri arasında bebekte meydana gelebilecek olan genetik anomaliler yer almaktadır. Embriyo dondurmanın henüz uzun bir geçmişi olmadığı için uzun dönem sağlık üzerindeki etkileri tam olarak bilinememektedir.

Ayrıca ilerleyen yaşlarda hamile kalmak da komplikasyonlara neden olabilir. Ancak burada esas etken embriyonun dondurulmuş ya da taze olması değil, kadının ilerleyen yaşı ve buna bağlı olarak rotaya çıkan sorunlar olmaktadır.

Ayrıca daha önce bahsettiğimiz gibi doğurganlık tedavileri bazen ovaryan hiperstimülasyona neden olabilmektedir. Bu genel olarak tedavi gören vakaların yüzde 2’sinde meydana gelmekte ve genelde hayati bir tehlikeye neden olmamaktadır.

Embriyo dondurmanın bir eksi yanı da maliyeti olabilmektedir. Ancak ilerleyen yaşlarda çocuk sahibi olmak isteyen kişiler ya da doğal yollarla hamile kalamayan kişilerde etkili bir yöntem olduğu için sıkça tercih edilmektedir.

Embriyo Dondurmanın Faydaları

Tüp bebek tedavisi sırasında kadının rahmine bir ya da iki tane embriyo yerleştirilmektedir. Çoklu doğuma sebebiyet verebileceği için daha fazla sayıda embriyo elde edilse de bunların transferi gerçekleştirilmemektedir.

Embriyo dondurma sayesinde transfer edilmeyen yumurtalar daha sonrası için saklanmış olur. Yani laboratuvar ortamında altı embriyo elde edildiyse ancak bunların bir ya da ikisi transfer edildiyse kalan embriyolar dondurulur. İlk seferde hamile kalamazsanız başka bir hormon takviyesi ve yumurta toplanması gibi süreçlere girmeden tekrar embriyo transferi gerçekleştirme gerçekleşebiliyor.

Taze Embriyo Transferi

Taze embriyo transferinde döllenmiş olan yumurtalar, yani embriyolar yumurta toplama işleminin gerçekleşmesinden bir süre sonra dondurulmadan kadının rahmine yerleştirilir. Yumurtalar toplanmadan önce yumurtalıklar çeşitli doğurganlık ilaçları ile desteklenerek yeterli sayıda ve kaliteli yumurtalar üretmesi sağlanır. Sonrasında ise toplanan yumurtalar döllenmesi için sperm ile laboratuvar ortamında bir araya getirilir.

Kadın yumurtlama sürecine girdiği zaman östrojen seviyesi yükselir ve progesteron, yumurtanın olgunlaşmasını tetiklemek için üretilir. Embriyo transferinde zamanlama da çok önemlidir. Embriyo transferi ve endometriyum arasında uyum olmalıdır. Döllenmenin gerçekleşmesinden sonra elde edilen fazla embriyolar ise daha sonra kullanılmak üzere saklanabilir.

Önceden taze embriyo transferinin dondurulmuş embriyo transferine göre daha güvenli olduğu düşünülüyordu. Ancak son yıllarda yapılan araştırmalarda polikistik over sendromu olan kadınlarda dondurulmuş embriyo transferinin taze embriyo transferine kıyasla daha fazla başarı oranı sağladığı görüldü.

Ayrıca dondurulmuş embriyo kullanımı ovaryan hiperstimülasyon sendromu açısından da daha az riskli durumdadır. Dondurulmuş embriyo ile hamile kalan kadınlarda erken doğum, taze embriyo kullanımına göre daha düşük olabilmektedir. Ayrıca embriyo dondurmadan önce genetik görüntüleme yapılmakta ve embriyo incelenmektedir.

Hem taze hem de dondurulmuş embriyo nakli hamilelik ve canlı doğum ile sonuçlanabilmektedir. İki yöntemin de kendine ait avantajları ve dezavantajları bulunabilmektedir. Bu nedenle doktorunuzla konuşup seçeneklerinizi değerlendirmeniz önemli olacaktır.

Tüp bebek tedavisinde dondurulmuş embriyolar mı yoksa taze embriyolar mı tercih edilmelidir?

Dondurulmuş embriyolar ve taze embriyolar üzerinde yapılan araştırmalara göre, dondurulmuş ya da taze embriyoların kullanılması hamilelik oranlarında ya da cenin sağlığı üzerinde farklı etkileri bulunmuyor. Hatta bazı araştırmalarda dondurulmuş embriyo transferinin hamilelik oranlarını arttırıcı etkisi bulunuyor. Bunun nedeni ise dondurulmuş embriyoların kadının daha genç yaştaki yumurtalarından elde edilen embriyolar olmasından kaynaklanıyor.