Tüp bebek tedavisi; doğal yolla bebek sahibi olamayan çiftlerde en başarılı sonuçlar alınabilen tedavi yollarının başından gelir. Erkekten ya da kadından kaynaklanan çok farklı kısırlık sebeplerinden dolayı bebek sahibi olamayan çiftler, tüp bebek tedavisi ile gebelik elde edebilmekteler. Başarı oranı çok yüksek olan tüp bebek tedavisinde de bu başarı yüzdesini etkileyen birçok faktör bulunmaktadır. Tüp bebek tedavisinde anne ve baba adayının genel sağlık durumu, üreme hücrelerinin kalitesi ve canlılığı, tedaviyi gerçekleştiren doktorların deneyimi ve donanımı, uygulamanın yapıldığı merkezin teknik, fiziksel açıdan sahip oldukları ve elbette ki döllenme sonucunda elde edilen embriyonun kalitesi tedavide başarıyı etkilemektedir. Başarıya ve canlı doğuma giden süreçte embriyo transferi ve ardından gebelik testine kadar geçen süre çok önemlidir. Zira başarılı bir embriyo transferinin ardından, embriyonun tutunup gelişebileceği yeterince doğru bir ortam oluştuktan sonra tüp bebek başarısı da kaçınılmaz olur.

Tüp bebek tedavisinde, anne ve baba adayları öncelikle belli bir süre doğal yolla gebelik elde etmeye çalışırlar. Ardından gebeliğe engel olan sorun ya da sorunları tespit etmek için tüp bebek merkezinde çok sayıda test ve muayene gerçekleştirilir. Sonrasında tespit edilen soruna yönelik tedavi uygulamalı söz konusu olur. Anne adayı yumurta geliştirici tedavi alır ve anne adayının yumurtlama, yumurtaların yeterince büyüme süreci takip edilir. Ardından doktorun belirlediği günde yumurtalar toplanır, aynı gün babadan da meni alınır. Anne adayının ve baba adayının üreme hücrelerinde sağlıklı bir gebeliğe en uygun olanlar seçilir, laboratuvar ortamında döllenme gerçekleştirilir. Döllenme sonucunda elde edilen embriyolardan da en kaliteli ve sağlıklı olan seçilerek anne adayının rahmine transfer edilir. İşte bu transfer işleminin ardından geçen 12. Günde kanda gebelik testi yapılarak tedavinin başarılı olup olmadığı tespit edilir. Tüm bu anlatılan aşamaların hepsinin sorunsuz geçtiği düşünüldüğünde embriyo transferinden sonraki 12 günlük sürecin gebeliğin tutunabilmesi adına çok önemli olduğu da anlaşılabilmektedir. Bu bakımdan tüp bebek tedavisi isteyen çiftler tedaviye başlamadan önce tüp bebek merkez seçimlerini, doktorun alanındaki uzmanlığı ve başarı öyküsü, işlemin yapılacağı merkezin teknolojik donanımını yeterince araştırarak ve özellikle de embriyo transferi sonrasında anne adayının dikkat etmesi gerekenler konusunda da yardımcı olma potansiyelini bakarak yapmalılar.

Embriyo transferi öncesi

Embriyo transferi zamanına gelinceye kadar doktor, anne adayını iyi bir şekilde tanıyor, tüm verilere, bilgilere hakimdir. Embriyo transferi öncesinde doktorlar genellikle deneme transferi yapar ve anne adayının rahim ağzı kanalı ve rahim pozisyonunu belirler.

Embriyo transferi, ultrason altında yapılmaktadır. Bu sayede kateter daha rahat yerleştirilebilir ve embriyoların rahim içinde doğru yere bırakıldığından emin olmak mümkün olur. Bu şekilde rahim içi tam olarak görülebildiğinden embriyo transfer daha kolay ve başarılı bir şekilde yapılabilir.

Embriyo transferinin hangi gün yapılacağı doktorun kararıdır. Ancak ne zaman yapılırsa yapılsın dikkat edilmesi gereken belli başlı etkenler vardır. Her kadın ve erkeğin metabolizması, vücudu farklı özelliklere sahip olduğu için üreme hücreleri ve üreme sistemi de farklı özellikler gösterir. Bu bağlamda doktor, kendi hastasının özelliklerine göre özel olarak değerlendirme yapar ve karar verir. Embriyo transferinin hangi gün yapılacağına kadının yaşı, tedavi öyküsü, embriyoların sayı ve kalitesi gibi pek çok faktör değerlendirilerek karar verilir. Embriyo transferi işlemi genellikle döllenmenin 2 – 3. ya da 5. gün yapılmaktadır. Tüp bebekte başarılı olabilmek implantasyona ve gebeliğe ulaşmak için embriyonun ve rahim içinin uyum içinde olmaları gerekir. İşte tüp bebek tedavi uzmanları da bu uyumu yakalamak için gerekli altyapıyı hazırlar.

Embriyo transferi

Tüp bebek uzmanı, embriyoları hangi gün transfer edecekse o günün sabahında kontrolleri yapılır. Ardından embriyolar seçildikten sonra embriyolog tarafından özel bir kateter içinde laboratuvardan getirilir ve işlemi yapacak olan hekime verilir. Bu esnada doktor tarafından karından yapılan ultrasondan izlenerek embriyolar rahim içine bırakılır. Normal şartlar altında embriyo transfer işlemi anestezi gerektirmez ve yaklaşık 5- 10 dakikada tamamlanır. Ancak hastanın özel bir durumu varsa doktor işlemi anestezi uygulayarak da yapabilir.

Embriyo transferi sonrasında rahim içini desteklemek için doktor, hastaya enjeksiyon veya fitil şeklinde hormon ilaçları verir. Embriyo transferi ile gebelik oluşması durumunda bu destek gebeliğin 10. haftasına kadar devam edecektir. Ancak tedavi başarısız olduğunda ve gebelik gerçekleşmediğinde, anne adayı adet kanaması yaşar ve bu tedaviye son verilir. Zaten embriyo transferinden sonraki 12. günde kanda gebelik testi yapılır.

Tüp bebek tedavisinde en son aşama elde edilen embriyoların transfer edilmesidir. Laboratuvar ortamında oluşturulan embriyolar arasından seçilen en kaliteli 1- 2 embriyo anne rahminin içine bırakılır. Bu işlemin sonrasında embriyoların rahim içine (endometrium) tutunarak gebelik oluşması beklenir.

Yukarıda anlatıldığı üzere embriyo transferi anestezi gerektirmeyen kolay bir işlemdir. Embriyo transfer işlemi abdominal (karından) ultrason ile gözlem altında yapıldığı için işlem sırasında kadının idrar torbasının dolu olması istenir. Doktor, anne adayına embriyo transferine gelmeden önce sıkışık olmasını ister, eğer öyle değilse de anne adayı yaklaşık 2 litre su içer ve sıkışmayı bekler.

Embriyo transferi sırasında tüp bebek uzmanı, önce vajinal bir alet kullanarak serviks olarak adlandırılan rahim girişini görüntüler ve serviksi ılık bir sıvı ile temizler. Bu esnada embriyoloji laboratuvarında seçilen embriyo, ucuna enjektör bağlı olan silikondan yapılmış yumuşak, uzun ve ince transfer kateterinin içine çekilir ve transfer için hazırlanır. En son olarak da tüp bebek uzmanı, transfer kateterinin ucunu serviksten geçirerek, embriyoları rahim ( uterus ) boşluğuna bırakır.

Embriyo transferi işleminden sonra hasta 15 – 20 dakika dinlendirilir ve odaya alınır. Odada yaklaşık 1- 2 saat dinlenen kadın, istediğinde, hazır olduğunda evine dönebilir. Transfer sonrasında kanda gebelik testine kadar anne adayının dikkat etmesi gerekenler mutlaka doktor ve hemşireler tarafından ayrıntılı bir şekilde anlatılır.

Embriyo transferinden sonra nelere dikkat edilmeli

• Embriyo transferi sonrasında cinsel ilişki

Tüp bebekte embriyo transferinden sonraki 12 gün içinde, yani gebelik testi yapılana kadar geçen süre içinde cinsel ilişkide bulunmanın, kadın açısından bazı riskler oluşturabileceği düşünülmektedir. Öncelikle kadının birden fazla korpus luteum içeren ve aşırı uyarılma sendromu nedeniyle büyümüş olan yumurtalıkları cinsel ilişki sırasında yırtılma riski taşımaktadır. Bu bağlamda embriyo transferinin ardından cinsel ilişki yaşandığında ağrı hissetmek, hatta önemli ölçüde karın içi kanama da ortaya çıkabilir. Bu bakımdan tüp bebek  tedavisinde embriyo transferinden gebelik testine kadar yumurtalıklarda aşırı uyarılma sendromu riski yüzünden cinsel ilişkiden kaçınılması önerilir.

• Embriyo transferi sonrasında spor

Her yaştan her bir bireyin düzenli aralıklarla spor ve egzersiz yapmaları önerilir. Egzersiz sayesinde kişinin fiziksel, duygusal ve zihinsel sağlığının korunması mümkündür. Ancak söz konusu olan doğal yolla gebelik elde edememek ve tüp bebek tedavisi görmek olunca bu durum doktorun uygun gördüğü sıklıkta ve doktorun izin verdiği aralıklarla spor yapmak şeklinde gelişiyor. Tüp bebek tedavisinde embriyo transferi sonrasında egzersiz, hamilelik oluşmasını birkaç değişik nedenle engelleyebiliyor. Bunlardan birincisi koşu ve karşıdakine temas etmeyi gerektiren sporlar gibi hızlı tempoda yapılan egzersizlerin yarattığı mekanik titreşimlerin tutunmaya çalışan embriyoyu yerinden oynatabilme riskidir. İkincisi embriyo transferi yapıldıktan sonra hızlı tempolu egzersizlerin ortalama vücut ısısını 2 dereceye kadar yükseltebilmektedir. Gebe adayı kadının vücut ısısındaki ani yükselişlerin düşüğe ve ölümle sonuçlanan anomalilere yol açtığı bildirilmektedir. Bu bağlamda başarılı bir gebelik için en güvenli olan embriyo transferinden sonra yoğun kardiyovasküler egzersizden kaçınmak ve günde 30 dakikaya kadar yürüyüş gibi hafif egzersizler yapmaktır.

• Embriyo transferi sonrası beslenme

Bebek sahibi olmak isteyen çiftler için öncelikle dikkat etmeleri gereken husus, sağlıklı yaşam ve beslenme alışkanlıklarıdır. Bu bağlamda gebeliğe engel bir sorunun varlığında başvurulan tüp bebek tedavisinin de öncesinde ve sonrasında elbette ki sağlıklı beslenmek önemlidir. Üreme hücrelerinin sağlıklı olması için öncelikle hem anne adayı hem de baba adayının sağlıklı beslenmesi gerekiyor.  Zira sağlıklı bir vücut, sağlıklı üreme hücreleri, sağlıklı üreme hücreleri de sağlıklı bir bebek demektir. Embriyo transferi sonrasında da doktorun önerdiği şekilde beslenmek esastır. Embriyonun tutunabilmesi için özellikle uygulanması gereken, bebeğin tutunması ve gelişmesi açısından önemli olan sağlıklı beslenme programı bulunmaktadır. Embriyo transferinden sonra genellikle takviye olarak folik asit ve bazı vitaminler embriyonun tutunma başarısını arttırıcı etki gösterir.

• Embriyo transferi sonrasında sosyal hayat

Tüp bebek tedavisi ve sonrasındaki sosyal hayat konusunda yapılan araştırmalara göre ne fazla istirahatin ne de aktif bir hayatın olumsuz etkilerine rastlanmamıştır. Embriyo transferi sonrasında 1- 2 saat dinlenmenin dışında aşırı ağır yüklerden kaçınarak anne adayının hayatına devam etmesi mümkündür. Bu bağlamda sosyal yaşam içinde embriyonun tutunmasını en olumsuz etkileyecek durum strestir.

Anne adaylarının embriyo transferinden sonra iş hayatında, sosyal çevresinde yaşayabileceği sorunlar strese neden olduğu için tehlike arz etmektedir. Stresli bir yaşam tutunmaya çalışan bir embriyo için kesinlikle olumsuz bir etkendir. Bu sebeple de anne adayı hayatında stresten kaçınmalı, çevresindekilerden anlayış beklemelidir. Hatta gerekirse bu konuda psikolojik destek de almalıdır.

Anne adayları embriyo transferi sonrasında, çok stresli bir ortam olmadığı ve üreme sağlığına zarar verebilecek kimyasallara maruz kalınmadığı sürece iş hayatlarına ve normal günlük yaşantılarına devam edebilmektedirler.

• Embriyo transferi sonrası dinlenme

Doğal yolla bebek sahibi olamayan çiftler, tüp bebek tedavisi ile bebek sahibi olabilmeyi dilemekteler. İşte bu sebeple de tüp bebek tedavisi anne ve baba adayları için çok önemlidir. Tüp bebek tedavisi uygulanan kadınlar sağlıklı bir gebelik için hemen her ayrıntıyı dikkate almaktalar. Bu bağlamda bazı anne adayları tüp bebek tedavisinde embriyo transferi sonrası kanda gebelik testine kadar, yani embriyo transferi sonrasındaki 12 gün boyunca yatak istirahati yaparlar. Tüp bebek tedavisinin ilk olarak uygulandığı dönemlerde anne adaylarına embriyo transferi öncesinde anne adaylarından kısa veya uzun süreli yatmaları isteniyordu. Ancak son dönemlerde yapılan deneysel çalışmalarda embriyo transferi sonrasında uzun süreli yatan hastalar ile başarılı bir transfer sonucu günlük yaşamına devam eden kadınların gebelik oranlarında ciddi bir farklılık görülmemiştir. Bu bağlamda doktor aksini belirtmediği sürece anne adayları güvenle günlük yaşamlarına dönebilmekteler. Bundan dolayı embriyo transferi sonrasında istirahat durumunun gebeliğin başarısında çok da etkili olmadığı düşünülmektedir. Ancak bunun için doktorun önerisi ve takdiri en önemli husustur.

• Embriyo transferinden sonra çalışma hayatı

Uzun zaman dilimi boyunca bebek sahibi olamayan çiftler tüp bebek tedavisi ile gebelik elde etme yoluna girdiklerinde bunun için ekstradan umut taşır, zaman ve para harcarlar. Hal böyle olunca da tüp bebek tedavilerinde en üst seviyede endişe ve dikkat söz konusudur. Bu bağlamda hem anne ve baba adayları tedavinin başarılı olması için aşırı titizlik gösterirler. Bunun yanında tedavi gören çiftlerin yakınları da embriyo transferi sonrasında yoğun bir baskı uygularlar. Anne adayının işinden izin alarak dinlenmesi sanki bir zorunluluk gibi olur.  Ancak aslında tüp bebek tedavisinin genelinde olduğu gibi embriyo transferi sonrasında da anne adayının stresten uzak bir yaşam sürdürmesi yeterlidir. Bu bağlamda eğer iş ortamı stresliyse izin alınabilir, huzurlu geçen bir iş yaşamından uzaklaşmanın bir gerekliliği yoktur. Aynı düzlemde bazı anne adaylarında işten izin alıp sürekli evde kalmanın da ayrı bir stres yaratabileceği akıldan çıkarılmamalıdır.

• Embriyo transferi sonrasında banyo yapma

Tüp bebekte embriyo transferinin ardından ortalama 24 saat geçtikten sonra anne adayının ılık suyla banyo yapmasında her hangi bir sakınca yoktur. Ancak transfer sonrasındaki belli bir süre boyunca, aslında gebeliğin her hangi bir döneminde sıcak su ile banyo önerilmez.

Embriyo transferi sonrasında yasak olanlar

Embriyo transferi sonrasında anne adayının kaçınması gereken hususlar, aslında sağlıklı bir yaşam için hemen herkesin uyması gereken kurallardır. Bu bağlamda genel olarak gebelik ve tüp bebek döneminde anne adaylarının sigara ve alkolden kesinlikle uzak durmaları gerekiyor. Özellikle de embriyo transferinin ardından anne adayının sigara içmesinin yasak olmasının yanında, sigara içilen ortamlarda dahi bulunmamaları gerekmektedir.

Embriyo transferi sonrasında önemli hususlar

• Yoğun bir tempoda çalışan anne adaylarının embriyo transferinden sonraki ilk üç günü evinde dinlenerek geçirmesi faydalı olabilir. Ancak bu süre içerisinde anne adayları günlük yaşam aktivitelerine devam etmeli, tamamen yatak istirahati yapmamalıdır.
• Embriyo transferi sonrasında anne adayının hapşırmasının, öksürmesinin, uyurken sağa, sola dönmesinin embriyonun tutunması üzerinde olumsuz etkisi bulunmamaktadır. Hatta anne adayının merdiven inip çıkmasında da bir sakınca yoktur.
• Anne adayı embriyo transferi sonrasında gebelik oluşana kadar ağır egzersiz ve ağır işlerden uzak durmalı, ani hareketler yapmamaya özen göstermelidir. Aslında gebelik boyunca ağır egzersizler yapılmamalıdır.
• Embriyo transferi sonrasında anne adayının 2 – 3 saatlik mesafelere yolculuk etmesinde bir sakınca yoktur. Bu bağlamda daha uzun mesafelere gitmek gerektiği durumlarda anne adayının mola verdikten sonra gitmesinde fayda vardır.
• Embriyo transferi sonrasında anne adayının göğüslerde dolgunluk, adet görecek gibi kasıklarda ağrı, pembe- kırmızı, kahverengi damla şeklindeki görmesi normaldir. Anne adayı bu tür durumlarla karşılaştığında korkmasına ve endişelenmesine gerek yoktur.
• Embriyo transferi sonrasında anne adayının ılık duş yapmanızda bir sakınca yoktur. Ancak tüm gebelik boyunca sıcak duş almak önerilmez.
• Anne adayları hem embriyo transferi sonrasında hem de gebelik boyunca asitli içeceklerden, kahve ve bitkisel çaylardan uzak durmalıdır.
• Her yaştan her birey için zararlı olan sigara ve alkol embriyo transferi sonrasında anne adayı için kesinlikle yasaktır.
• Embriyo transferi sonrasında anne adayının aşırı baharatlı, yağlı gıdalardan uzak durarak taze sebze, meyve ve protein ağırlıklı besinleri tüketmeye özen gösterip,  bol su tüketmesinde fayda var.
• Gebelik öncesi ya da sonrasında, hayatın hiçbir döneminde anne adayları doktora danışmadan herhangi bir ilaç kesinlikle kullanmamalıdır.