Gebelik döneminin başından sonuna kadar yaşanan hormonsal dengesizlikler, vücudun normalde alışkın olmadığı kadar çok kilo alınması, hareket yeteneğinin her geçen gün azalması ve psikolojik dengesizlikler dolayısıyla vücudun tüm fonksiyonlarında sorunlar yaşanır. Gebelik boyunca sinir sistemi, bağışıklık sistemi ve özellikle de sindirim sistemi çok ciddi değişimler yaşar, hassaslaşır. Böyle olunca da hastalıklara karşı daha savunmasız ve kolaylıkla bozulabilen fonksiyonlardan bahsetmek mümkündür. Bu bağlamda gebelikte en sık yaşanan rahatsızlıklardan birisi kesinlikle kabızlık, tam tersi olarak da bir diğer rahatsızlık ishaldir. Özellikle de anne adayının karnı ve rahmi büyüdükçe bağırsaklara, mideye ciddi bir baskı uygulandığı için sindirim sorunları her geçen gün artar. Gebeliğin son aylarındaki ishal dolayısıyla da anne adayının hayatı kabusa dönebilir.

İshal nedir?

İshal bir kişinin günde en az 3 kere dışkılamak için tuvalete gitmesi ve sulu dışkı yapması sorunudur. Çoğu zaman kişi gün içinde bir kez normalden sulu dışkıladığında ishalden şüphe eder ve bunun için önlemler alır. Ancak hafif üşütmeden ya da fazla tüketilen her hangi bir bağırsak çalıştırıcı besinden kaynaklanan sulu dışkı önemli değildir ve çoğu zaman da kendiliğinden geçer. Gün içinde 3 kere ya da daha fazla sulu dışkılama durumunda ise ishal söz konusudur ve ishali tedavi edecek doğal yaklaşımlara başvurmak gerekir.

Hamilelikte ishal neden olur?

Hamilelikte ishal sorunu sık yaşanan bir rahatsızlıktır ve doğru beslenme alışkanlıkları ile bir miktar önlenebilmektedir. Gebelikte ishale sebep olan etkenler;

• Hormonların salgılanma dengesinin sık sık değişmesi,
• Beslenme düzeninde ciddi değişim olması,
• Gebeliğin sağlıklı bir şekilde devamı için alınan takviyeler ve vitaminler,
• Anne adayının kendisini stres altında hissetmesi şeklinde sıralanabilir.

Bunların yanında anne adayının gebelikte ishal olmasının sebebi hamilelikle ilgili değil de, yanlış beslenme ve yaşam koşullarıyla ilgili de olabilir. Bu bağlamda gebelikten kaynaklanmayan ishal sebeplerinden birisi ya da birkaçından dolayı da anne adayının ishal olması mümkündür. Bu sebepler;

• Viral etkenler,
• Midenin üşütülmesi,
• Bakteri kaynaklı etkenler,
• Gıda zehirlenmesine sebep olan faktörler,
• Bağırsak parazitleri,
• Her hangi bir rahatsızlık için kullanılan ilaçlar olarak sayılabilir.

Gıda zehirlenmesinden kaynaklanan ishal

Hamilelikte ya da hamilelik dışındaki bir dönemde zararlı veya bozulmuş besinler tüketildiğinde ishal olmak olasıdır. Tıp dilinde gastro enterit olarak adlandırılan gıda zehirlenmesi, ishalle birlikte ciddi rahatsızlıklara da sebep olabilir. Besin zehirlenmesinde kişi, kısa süreli bağırsak krampları ve karın ağrısı yaşar. Gıda zehirlenmesi genel olarak daha kolay bozulan besinler olan; süt ve süt ürünleri, mayonez, et ve yumurta gibi besinlerin vücutta bakteri üretimini arttırmaları ile meydana gelir. Bu tür gıda zehirlenmeleri besinlerin sağlıklı ortamda saklanmasının daha zor olduğu dönemlerde ve ortamlarda, özellikle yaz aylarında daha sık görülür. Gıda zehirlenmesi durumunda kişinin ishal olması, vücudun ishale neden olan zararlı maddeyi vücudundan atmaya çalışma, kendini koruma çabasıdır. Zararlı maddeler vücuttan tamamen atıldığında ishal de kendiliğinden geçer. Ancak bu süre için anne adayları normalden daha fazla su içerek ve sıvı gıda alarak vücudun su kaybını önlemeye çalışmalılar.

Enfeksiyonlar ve bakterilerden kaynaklanan ishal

İshal genellikle 1 -2 gün içinde kendiliğinden geçen ve bol sıvı tüketimiyle vücudun tolere edebildiği bir sağlık sorunudur. Ancak kimi zaman yaklaşık 1 haftalık, hatta 10 günlük bir süreci bulan ve doktora gidip ilaç almadan asla geçmeyen ishal vakaları da yaşanabilir. Çok sık olmasa da yaşanabilen kanlı ishal gibi bir sorun, ciddi bir sağlık sorunudur ve tıbbi müdahale olmadan geçmez. Özellikle de gebelikte kanlı ishal çok tehlikeli komplikasyonlara sebep olabiliyor. Bu tür kanlı ishallerin nedenleri; kolera, tifo, dizanteri, botilismus ve listeriosis gibi enfeksiyonlar olabilir. Kısa süre içinde tedavi edilmezse hem gebeliğe hem de anne adayının sağlığına zarar verebilir.

Prenatal vitaminler ishal yapabilir

Gebelikte anne adayının vitaminler, mineraller, protein ve sağlıklı yağlar bakımından zengin ve dengeli beslenmesi gerekiyor. Anne adayının ve bebeğin her besin grubuna ihtiyacı oluyor. Bazı vitamin ve minerallerin beslenme yoluyla alınması yeterli olmakla birlikte, bazılarının ekstra olarak alınması gerekmekte, kimi zaman da anne adayı ne kadar zengin beslense de takviye vitaminlere ihtiyaç duyulmaktadır. Bu şekilde gebelik döneminde alınan vitaminler, hem bebek hem de anne adayı için çok gerekli ve faydalıdır. Ancak bu takviye ürünler kimi zaman ishale sebep olarak anne adayını rahatsız edebilmekteler. Özellikle de neredeyse her gebelikte alınan D vitamini, siyah ishale neden olabiliyor. Bu tür durumlarda doktor, demir takviyesini kesebiliyor, ona alternatif olacak başka önerilerde bulunabiliyor.

Gebelikte ishal en çok hangi aylarda yaşanır?

Gebelikte ishal sıklıkla son ay içinde, son birkaç hafta içinde yaşanmaktadır. Gebelik süresince zaman zaman sindirim sorunları yaşanması normal karşılanırken, özellikle son dönemlerde doğumun yaklaştığının bir işareti olarak ishal yaşanır. Bununla birlikte hamileliğin ilk haftalarında da genellikle hormonsal değişiklikler ve vücudun yeni beslenme düzenine henüz alışamamasından kaynaklanan ishal olur. Ancak gebeliğin 3. Üç aylık döneminde hamilelerin ishal olma riski yaklaşan doğum nedeniyle daha fazladır. Bunun sebeplerinden birisi de yukarıda sıralandığı gibi enfeksiyonlar olabilir.

Gebelikte ishal nasıl geçer?

• Bolca su içilmeli

Gebelikte ya da gebelik dışındaki dönemde ishalin en etkili ilacı bol bol su içmektir. İshal durumunda vücutta dehidrasyon çok hızlı olur, vücut çok sıvı kaybeder. Kaybedilen bu sıvının telafi edilebilmesi için bol bol su içmek, su ile birlikte taze sıkılmış meyve suları ve çorbalar da tüketmek iyi gelir. Ancak bir süre geçmeyen, şiddetlenerek devam eden ishal vakalarında mutlaka doktora başvurmak ve tedavi almak gerekir.

• Meyve ve sebzeler iyice yıkanmalı

Gebelikte ishalin olumsuz etkilerini azaltmak için bolca su içmenin yanında, sıvı bakımından yoğun olan meyve, sebze tüketmek önerilir. Ancak bu süreçte tüketilen meyve ve sebzelerin çok iyi temizlendiğinden emin olmak çok önemlidir. Özellikle yeşillik gibi gıdaların sadece musluktan geçirilmesi yetmez, bununla birlikte suyun içinde bir süre bekletmek gerekiyor.

• Ne kadar ve nasıl piştiğinden emin olunamayacağı için pastörize olmayan süt ve süt ürünleri tüketilmemelidir. Gebelikte ishal olmasa da pastörize edilmemiş süt ürünleri zararlı olabilir.
• İshalin doğal şekilde tedavisi için mutlaka anne adayının beslenme programının gözden geçirilmesi, daha sağlıklı yönde seçim yapılması önem arz eder ve tedaviyi kolaylaştırır.
• Gebelik beslenmesinde çok önemli bir yere sahip olan kuruyemişlerin ishal durumunda tüketimine ara vermek gerekiyor. Bu besinler bağırsakları uyarıcı etkiye sahip olduğu için bu tür yüksek lifli gıdalar da bu dönemde azaltılmalı ya da tamamen bırakılmalıdır.

Gebelikte ishal nasıl önlenebilir?

Gebelik dönemi dışında ya da gebelikte ishali önlemek için sağlıklı ve hijyenik beslenmek en doğru yaklaşım olacaktır. Bu bağlamda;

• Marketlerden satın alınan tüm paketli ürünlerin üzerindeki üretim tarihi ve son tüketim tarihine mutlaka bakılmalıdır.
• İshal daha çok sağlıksız ürünlerin tüketilmesinden kaynaklandığı için ülkemizde tüketim için hazırlanmış besinlerin kalite standartlarını belirleyen TSE kurumunun denetiminden geçmiş olması sağlıklı olduğunun göstergesidir. Bu bakımdan ishal de dahil pek çok sağlık sorunundan korunmak için TSE belgeli besinler tercih edilmelidir.
• Bağırsak ve sindirim sağlığı için her türlü çiğ et, çiğ kıyma, çiğ yumurta, salam, sosis, sucuk gibi şarküteri ürünleri ve sakatatları tüketmekten kaçınılmalıdır. Bu tür besinler mutlaka çok iyi pişirilmiş ve mutlaka hijyenik koşullarda hazırlanmış şekilde tüketilmelidir. Bu bağlamda hayvansal ürünlerin daha çok ev koşullarında hazırlanması, iyice pişirilerek tüketilmesi en doğru yaklaşım olur.
• Gün içinde binlerce müşteriye hizmet eden fast food ürünlerin tüketiminden özellikle kaçınılmalıdır. Hijyenik ortamlarda hazırlandığından emin olunmayan hazır besinler tüketmek ishal de dahil pek çok sindirim sistemi ve bağışıklık sistemi hastalığına sebep olabilir. Bu bakımdan aslında gebelikte beslenme ile ilgili en temel kural besinlerin evde hazırlanarak tüketilmesidir.
• Gebelikte sindirimle ilgili tüm sorunları önleyebilmek adına bağırsakları yormayacak şekilde beslenmeye özen göstermek gerekiyor. Gebelikte ishal durumunda da yine bağırsağı yormayacak, sindirimi kolay besinler tüketilmelidir. Bu bağlamda yağsız hazırlanmış pirinç lapası, haşlanmış patates, yoğurt, elma, havuç, muz, bayat ekmek, peksimet gibi ürünler ishalin kısa sürede doğal olarak geçmesine yardım edecektir.
• Gebelikte günde 2 fincandan fazla çay tüketmek kabızlığa sebep olabiliyor. Bu bakımdan ishal durumunda günde çok koyu olmayacak şekilde 3 fincan çay tüketmek de faydalı olabilir.

Gebelikte ishale iyi gelen besinler

• Haşlanmış, tuzsuz, yağsız patates,
• Yağsız, tuzsuz pirinç lapası,
• Muz,
• Havuç,
• Yoğurt (mümkünse ev yoğurdu),
• Elma,
• Bayat tam buğday ekmeği

Gebelikte ishal tedavisinde tıbbi uygulamalar önemli!

Gebelikte ve özellikle de gebeliğin ilk 3 ayı ve son 3 ayı içinde zaman zaman ishal olması normal karşılanabilir. Bu tür bir durumda anne adayının bol bol su içmesi, sağlıklı beslenmen kurallarına dikkat etmesi bu sorunun kısa süre içinde geçmesini sağlayacaktır. Ancak birkaç gün içinde ya da en fazla 1 hafta içinde geçmeyen ishal durumunda en doğru seçenek doktora gitmektir. Detaylı bir muayenenin ardından doktor muhtemelen varsa ekstra vitaminleri ve ilaçları bıraktırabilir ya da serum tedavisi uygulayabilir. Bu şekilde tıbbi müdahaleler ile ishal kısa süre içinde geçecektir. Gebelikte sorun ishal ya da başka bir sağlık sorunu olsa da anne adayı kendi doktora danışmadan ilaç ya da her hangi bir antibiyotik almamalıdır.

Gebelikte ishalden dolayı ciddi sıvı kaybı ile seyreden dehidratasyon durumlarında bebek de olumsuz etkilenebilir. Böyle bir durumda kaybedilen sıvı ve eletrolitlerin ağız yolu ile veya serumla verilmesi tedavi için çoğu zaman yeterli olmaktadır.

Gebelikte ishalden dolayı yüksek ateş, şiddetli mide bulantısı, kusma ve kanlı ishaller kesinlikle tıbbi tedaviyi zorunlu hale getirir. Özellikle uzun süreli ishallerde sağlık kurumlarında gaita kültürü yapılarak gebelikte kullanılabilecek uygun antibiyotik tedavisine başlanabilir. Bu süreçte ağızdan sıvı alınamıyorsa kaybedilen sıvı serum ile vücuda verilir.

Gebelikte ishal bebeğe zarar verir mi?

Gebelik döneminde ishal olmak, sık rastlanan ve genelde tehlike arz etmeyen bir durum olmakla birlikte, enfeksiyon ya da bakteri kaynaklı durumlarda ve uzun süre geçmeyen ishal vakalarında anne adayının vücudu halsiz kalabilir. Gebelikte ishalin genel olarak bebeğe zararı olmaz. Ancak uzun süreli ishallerde vücudun sıvı kaybı artacağı ve erken doğum sancılarını arttıracağı için doktora başvurup tedavi almak önemlidir.