Hamilelikten şüphe eden kişiler, öncelikle idrarda ya da kanda gebelik testi yaparlar. Ardından gittikleri doktor muayenesinde mutlaka ultrason muayenesi de yapılır. Öyle ki, ultrason muayeneleri günümüzde gebelik takibinin en önemli ayaklarından birisi haline gelmiştir. Hamilelikte ultrason muayenesi için her hangi bir problem olmasına gerek yoktur, ultrasonografi kontrolü rutin olarak yapılmaktadır. Gebeliğin başından itibaren farklı aylarında ultrasonla farklı değerlendirmeler yapılır. Bu bağlamda gebeliğin ilk aylarında bebeğin kilosu ölçülemediği için kalp atımı ve kese büyüklüğü gibi değerlendirmeler ultrasonla yapılır. Gebeliğin 5. ayında kilosu, suyu, plasentanın durumu, organların yapısı gibi daha ayrıntılı değerlendirmeler için ultrasonografi kullanılır. Bunlarla birlikte de farklı aylarda farklı hususlarda değerlendirmeler yapılır. Tüm bunlar bağlamında ultrasonografinin gebeliğin kontrolü ve takibi için çok önemli olduğu söylenebilir.

Ultrason değerlendirmesi bebek ve gebelik hakkında çok önemli bilgiler verir, varsa bir sorun erken dönemde müdahale edilmesine olanak tanır. Bu bağlamda ultrason, bebekteki gelişimsel bozuklukların çoğunu saptamakla birlikte, bebekte ortalama % 30-35 oranında anomali olması durumunda bu saptanamayabilir.

Gebelikte ultrasonografinin çok önemli olduğu ve pek çok sorunu saptama olanağı tanıdığını belirttikten sonra ultrasonografinin bebeğe ve anne adayına hiçbir zararı olmadığının da altını çizmekte fayda var. Çok sık aralıklarla ultrason muayenesi yapılsa bile bebeğe herhangi bir zarar vermez.

Gebelikte ultrason muayenesi yapılmasının amaçları nelerdir?

• Gebeliğin olup olmadığı, normal yerinde olup olmadığı ve rahim içerisinde bulunup bulunmadığı,
• Gebeliğin canlı olup olmadığı,
• Gebeliğin kaç aylık, kaç haftalık olduğu,
• Bebeğin ense kalınlığının normal olup olmadığı,
• Bebeğin kilosunun ne kadar olduğu ve haftasına göre kilosunun, gelişiminin normal olup olmadığı,
• Bebeğin duruşunun düz olup olmadığı,
• Bebeğin eşinin (plasenta), yerleşiminin normal olup olmadığı ve doğum yolunu kapatıp kapatmadığı,
• Bebeğin kafa çapının, bacak uzunluğunun normal olup olmadığı,
• Bebeğin suyunun normal olup olmadığı,
• Bebekte her hangi bir anomali normal olup olmadığı,
• Özellikle 18-20 hafta civarında yapılan ayrıntılı ultrasonografi ile bebeğin organlarında bir gelişim bozukluğu olup olmadığı,
• Biyofizik profil değerlendirmesinde bebeğin hareketleri, kas tonusu ve solunumu,
• Erken doğum riski varlığında rahim ağzı uzunluğu,
• Rahim ve yumurtalıklarda miyom veya kist normal olup olmadığı,
• Bebeğin cinsiyeti,
• Gerekli durumlarda doppler inceleme (kan akımı) ultrasonografi ile araştırılır ve değerlendirilir.

3 – 4 boyutlu ultrasonlar gerekli mi?

Gebelik döneminde 3 veya 4 boyutlu ultrason yapılması rutin olarak gerekli değildir. Bebeğin sağlığı be gelişimi ile ilgili veriler 2 boyutlu ultrasonla da elde edilebilmektedir. 3 ve 4 boyutlu ultrasonlar ise aile bebeğin yüzünü, ellerini daha net görmek istediklerinde uygulanmaktadır. 3 ve 4 boyutlu ultrasonlarla bebeğin durumu ve özür varlığı araştırılmaz. Her gebelikte rutin olarak normal 2 boyutlu ultrasonların kullanılması yeterlidir.

Ultrason ne sıklıkta yapılır?

Ultrason muayenelerinin ne sıklıkta yapılacağı gebeliğin durumuna ve saptanan risklere göre değişmektedir. Bu süreçte doktorun takdiri önemlidir. Doktor ihtiyaç görürse daha sık ya da daha seyrek olarak ultrason muayenesi isteyebilir. Ancak rutin olarak gebeliğin;

• İlk aylarında,
• 11. ve 14. haftaları arasında,
• 18. ve 20. haftaları arasında ayrıntılı ultrasonografi,
• 32. hafta civarında,
• 38. hafta civarında,

Ultrasonla bebeğin cinsiyet ne zaman belli olur?

Anne karnındaki bebeğin cinsiyetin dış görünüş olarak 11. hafta civarında farklılaşmaya başlar. Ancak ultrasonla bu kadar erken dönemde tespit edilemez. Ultrasonda cinsiyet genellikle gebeliğin 15. – 20. haftaları arasında ultrasonla tespit edilebilir. Ancak cinsiyet tespitinde her zaman bir miktar yanılma payı vardır. Bazı vakalarda da bazen bebeğin duruşundan dolayı gebeliğin sonuna kadar cinsiyet tespitini etmek mümkün olmayabilir.

Gebelikte ultrasonografi çeşitleri

• Transvajinal ultrason

Gebeliğin ilk haftalarında gebelik kesesini veya kalp atışlarını duymayı sağlar.

• 2 Boyutlu transabdominal ultrason

Bebeğin kilosunu, suyunu ölçmeye, pozisyonunu, duruşunu görmeye, anomalileri tespit etmeye, cinsiyetini anlamaya yara.

• Ayrıntılı (detaylı ultrason)

Bebekte doğumsal anomali olup olmadığı araştırılır.

• Doppler ultrason (renkli doppler ultrason)

Bebeğin beyni, kalbi, göbek kordonundaki kan akımlarının ölçülmesini sağlar.

• 3 boyutlu ultrason

Bebeğin dış görünümünü tıpkı bir fotoğraf gibi görebilmeye yarar.

• 4 boyutlu ultrason

3 boyutlu ultrasonda elde edilen görüntünün hareketli şekilde görülebilmesidir.

Doppler ultrason nedir, neden yapılır?

Gebelikte doppler incelemesinde mantık, “hareketli” cisimlerden yansıyan seslerin farklı şekilde çıkmasıdır. Şöyle ki, damarların içindeki kanın içerisinde bulunan alyuvarlar ses çıkarır. Kanın içinde hareket eden kırmızı hücrelere (alyuvarlara) çarpan ses dalgaları geri yansımaktadır.

Gebelikte doppler incelemesinde kullanılan damarlar

Gebelikte ultrasonla inceleme yapılan duruma göre çeşitli atar damar ve toplar damarlara yapılabilir. Bunlar damarlar:

• Göbek kordonundaki atar damar,
• Orta serebral (beyin) atar damar,
• Fetal aorta,
• Göbek kordonundaki toplar damar,
• Karaciğerdeki venlerdir.

Gebelikte hangi durumlarda doppler inceleme yapılabilir?

• Bebekte anomaliden şüphe edilmesi,
• Gelişme geriliği şüphesi,
• Tansiyon yüksekliği olan durumlar,
• Anomali/ fetal hastalık şüphesi,
• Çoğul gebeliklerde bebeklerin eşit gelişmemesi durumu,
• Bebekte kalp anomalileri/ kalp hastalığı,
• Kalpte ritm bozukluğu,
• Annede kalp-damar hastalıkları bulunması,
• Önceki gebeliklerde gelişme geriliği,
• Önceki gebeliklerde intrauterin fetal ölüm olması,
• Önceki gebeliklerde tansiyon yüksekliği olması durumlarında doppler inceleme yapılır.

Doppler ultrasonun zararı var mı?

Doppler ultrason üzerine yapılan araştırmalarda şimdiye kadar herhangi bir zararı tespit edilmemiştir. Bununla birlikte doppler ultrasonun bebeğe olumsuz etki vermesi söz konusu değildir. Ancak doppler ultrasonun teorik olarak ısı artışı yaratması gibi bazı nedenlerden dolayı gereksiz yere ve fazla uzun süre yapılaması önerilmez.

Renkli doppler ultrason nedir?

Halk arasında renkli ultrason olarak bilinen, renkli doppler ultrason veya renkli (color) doppler ultrasonografi sadece gebelik takibinde değil, başka alanlarda da kullanılmaktadır. Hamilelik dönemi dışında da kadında ve erkekte çeşitli hastalıkların takibinde renkli doppler ultrason kullanılır. Bu bağlamda power doppler de renkli doppler ultrasonografinin bir türüdür.
Renkli doppler ultrason cihazı da diğer ultrason cihazları gibi ses dalgaları ile çalışır. Doppler ultrason ise bu ses dalgalarının kan damarları içerisindeki kan hücrelerine çarpıp geri yansırken frekans değiştirmesinden faydalanılarak uygulanır. Renkli doppler incelemesi ise bunun bir üst teknolojisi olarak bebeğin damarlardaki kanının akış yönünü ve hızını kırmızı-mavi renklerle ekrana çizer. Ekranda görülen damarların üzerinde bu renkler belli olur ve kalp atımına benzer birtakım sesler işitilir.

Renkli doppler ultrason neden yapılır?

Renkli doppler ultrason ile en sık olarak incelenen damarlar, bebeğin göbek kordonundaki damarlardır. Bunlar umblikal damarlar olarak adlandırılır. Bunun dışında rahim damarları, beyin damarları, kalp damarları gibi çeşitli damarlar da renkli ultrason ile incelenebilir. Özellikle de rahim içerisinde gelişme geriliği şüphesi olan bebeklerde, her hangi bir anomali varlığında, kalp ritm bozukluğu ya da kardiyak anomali varlığında ve yüksek tansiyon hastalarında renkli ultrason yapılır. Renkli doppler ultrason her gebelikte rutin olarak yapılan bir inceleme değildir, doktor gerekli gördüğünde uygulanır.

Renkli doppler ultrason ne zaman yapılır?

Renkli doppler ultrasonun gebelikte yapıldığı ya da yapılması gereken belli bir zaman yoktur. Fakat gebeliğin ilk aylarında bebeğin damarları belirginleşecek kadar büyümediği için yapılmaz. Özellikle ikinci 3 aylık dönemin sonuna doğru yukarıda sayılan şüphelerin varlığında renkli doppler ultrason yapılabilir.