Hamilelik dönemi anne adayları için çok zor ve özenli geçen bir süreçtir. Anne adayı gebelik süresince ruhsal, fiziksel ve psikolojik olarak çok fazla değişim yaşar. Bu dönem içinde anne adayının yeme, içme alışkanlıkları, hareket kabiliyeti, çalışıp çalışmaması, yaşamında strese sebep olacak bir durum yaşanıp yaşanmaması çok önemlidir. Bebek, 9 aylık bir süreçte anne adayının karnında büyürken kadının tüm yaşamsal faaliyetlerinden etkilenir. Aslında daha açık ve net ifadeyle anne adayı ne yerse, bebek de onu yer, anne adayı ne kadar mutluysa bebek de o kadar sağlıklı olacaktır.

Gebelikte kadın, kendi rahminde büyüyen canlıyı kendi vücudundaki rezervlerle besler. Dolayısıyla da anne adayı, eğer bir gebenin ihtiyaç duyacağı kadar beslenmezse, doktorun beslenme önerilerini dikkate almazsa, anne adayının vücudunda bazı eksiklikler olması da kaçınılmazdır. İşte gebelik döneminde anne adaylarının sıklıkla yaşadıkları eksikliklerden birisi de demir eksikliğidir. Demir eksikliği, gebelikte mutlaka müdahale edilmesi gereken bir sorundur.

Demir eksikliği nedir?

Hamilelik döneminde ya da normal süreçte kişinin vücudunda gerekli olduğu kadar demir alınmaması sorunu demir eksikliğine sebep olmaktadır. Kişinin beslenme programında demir içeren besinlere yeterince yer vermemesi durumunda demir eksikliği görülür. Demir eksikliği; kan kaybı, alınan gıdalardaki demirin vücut tarafından iyi emilmemesi ve yetersiz gıda alımı gibi sebeplerle ortaya çıkmaktadır.

Vücutta demir neden gereklidir?

Vücudumuz için gerekli olan vitaminlerin, minerallerin eksikliğinde bazı sağlık sorunları ortaya çıkmaktadır. Demir de vücut tarafından üretilmediği için besinler yoluyla yeterli miktarda alınması gerekir. Demirin vücuttaki en önemli görevlerinden biri; oksijen taşıyan kırmızı kan hücrelerinin üretimidir. Vücuda yeterli demir alınmadığında, vücut kan hücresi yapımında zorlanır ve dokular, organlar düzgün çalışmaları için gerekli olan oksijeni alamazlar. Demir, kişinin bağışıklık sistemi ve zihinsel performansı için de çok önemlidir. Yeterli demir almayan kişilerde; halsizlik ve güçsüzlük, yüzde ve deride solgunluk, çabuk yorulma, hızlı kalp atışları, baş dönmesi, asabiyet, iştahın azalması gibi sorunlar yaşanır. Demir eksikliği yaşayan kişilerde özellikle kış aylarında el ve ayaklarda üşüme gibi belirtiler de sıkça görülür.

Hamilelikte demir eksikliği neden olur?

Hamilelikte anne adayının pek çok vitamin ve mineral ihtiyacı normalin 2 katına çıkar. Hamilelerde sıklıkla görülen kansızlığın da sebeplerinden biri demir eksikliğidir. Hamile bir kadının vücudunda demir eksikliği görülmesinin sebepleri; demir alımının yetersiz olması ya da kan kaybı sonucu vücuttaki demirin bir kısmının atılmış olması olarak sıralanabilir. Demir elementi, vücutta kırmızı kan hücrelerindeki hemoglobinlerin içinde bulunmaktadır. Bu sebeple de kişinin yaşadığı tüm kanamalarda kanla birlikte vücuttan demir de eksilmiş, atılmış oluyor. Bu bağlamda kadınların her ay yaşadığı adet kanamalarında da vücuttan demir atılır. Ancak normal miktardaki bir adet kanaması kadında demir eksikliğine yol açacak kadar fazla değildir. Adet kanamaları aşırı olan kadınlarda ya da herhangi bir hastalık sebebiyle kanama geçirenlerde demir eksikliği ve buna bağlı olarak da kansızlık ortaya çıkar.

Demir eksikliğinin tek sebebi vücutta demir kaybı yaşanması değildir. Kişinin beslenme yoluyla demir alamaması ya da yetersiz miktarda demir alması da demir eksikliğinin sebeplerindendir.

Hamilelik döneminde kadının tüm vitaminler ve minerallere, elementlere olan gereksinimi artmaktadır. Bu sebeple de hamilelik döneminde hamilelikte normalden daha fazla vitamin, mineral, element alınması gerekiyor. Bu dönemde çok önemli olan demir elementinin de doktor kontrolünde hem beslenmeyle hem de doktorun reçete edeceği kan hapı ile alınması gerekiyor.

Hamilelikte demir eksikliği yaşanma sebepleri genel olarak;

• Dengesiz ve yetersiz beslenme alışkanlıkları,
• Günde 2 taneden fazla çay, kahve tüketimi,
• Gereğinden fazla kalsiyum alınması,
• Yeterince et yememek,
• Mide ve bağırsak hastalıklarına bağlı olarak gerçekleşen kan kaybı,
• Bağırsak parazitleri şeklinde sıralanabilir.

Kişinin gün içinde fazlasıyla çay ve kahve içmesi, yemeklerle alınan demirin vücut tarafından tam anlamıyla emilmesini engelliyor, demir eksikliğine, kansızlığa sebep olur. Bu sebeple de hem normal zamanda hem de hamilelikte çayı yemeğin hemen üzerine değil, yemeklerden en az 45 dakika sonra içmek gerekiyor. Bununla birlikte çok fazla süt ve süt ürünü tüketerek vücuda fazla kalsiyum alınması da vücudun demir emiliminin yetersiz olmasına sebep olur. Bu durumda da kişide demir eksiliği, kansızlık yaşanmasına yol açar.

Hamilelikte demir eksikliğini önlemek için ne yemeli, hangi gıdalar tüketilmeli?

Demir bakımından zengin olan ve gebelikte faydalı olan; kırmızı et, tavuk eti, tavuk ciğeri, ton balığı, sardalye, ördek eti, sakatat, yengeç, yumurta, karides gibi hayvansal ürünler bolca tüketilmeli. Bununla birlikte yine demir içeren; tahıl, yulaf, soya fasulyesi, barbunya, bezelye, patates, fasulye, tofu, irmik, kepekli etmek, kabak çekirdeği,  pekmez, baklagiller, domates salçası, pazı, ıspanak, börülce gibi yeşil sebzeler, kuru üzüm, kuru kayısı, fındık, fıstık, ceviz, kaju  özellikle hamilelik döneminin beslenme programında yer almalıdır. Ayrıca demir içeren meyveler olan; şeftali, kuru üzüm ve erik yeterli miktarlarda tüketilmelidir.

Hamilelikte demir eksikliğinin belirtileri nedir?

• Kısa sürede yorulma,
• Halsizlik, bitkinlik,
• Uyuklama, uyku hali,
• Kalp çarpıntısı,
• İştahın azalması,
• Sık sık yaşanan kabızlık,
• Dinmeyen baş ağrısı,
• Belirgin bir saç dökülmesi,
• Ağız çevresinde ve içinde yaralar, çatlaklar,
• Tırnaklarda incelme, kırılma  ve kopma,
• Kulak çınlama hissi,
• Anksiyete bozukluk,
• Nefes alıp vermede zorluk,
• Ciltte kaşıntı,
• Yutmada güçlük,
• Göğüste baskı ve ağrı hissi şeklinde sıralanabilir.

Hamilelikte demir eksikliği nasıl giderilir?

Anne adayının gebelik boyunca demir içeren besinlerin tüketimine ağırlık vermesi, gün içinde en az 2-3 porsiyon demir içerikli gıdaları tüketmesi demir eksikliğini telafi etmek için en doğru yol olacaktır. Yukarıda saydığımız üzere sakatat, kırmızı et, tavuk eti, but, hindi eti yüksek oranda demir içerir. Gebelikte et tüketimi çok önemli, ancak et yemeyi tercih etmeyenler ise yeşil sebze, pekmez, fındık, fıstık, kabak çekirdeği, ceviz, yumurta ve kuru baklagiller tüketerek demir ihtiyacını karşılayabilir. Gebelikte demir ilacı kullananlar ise demir ilacını portakal suyu, domates suyu gibi yüksek oranda C vitamini içeren meyve suları ile birlikte alırlarsa demirin vücuttaki emilimi artacaktır. Bu süreçte çay ve kahve tüketimini sınırlamak, hatta mümkünse hiç tüketmemek demirin kandan emilimini kolaylaştırır. Ancak özellikle altını çizmekte fayda vardır ki; kalsiyum, demir emilimini azaltacağı için, demir haplarını süt ve yoğurtla birlikte almak kesinlikle yanlış olur.

Hamilelikte demir hapı alımı

Hamilelikte demir eksikliği yaşamayı önlemek için demir yönünden zengin besinleri tüketmek ve doktor kontrolünde demir hapı kullanmak gerekir. Hamile bir kadının günlük demir gereksinimi 3-4 miligram civarındadır. Hamilelik döneminde demir içerikli besinler ne kadar tüketilse de hızla artan demir ihtiyacını karşılamak için özellikle gebeliğin son 3 ayında demir ilacı alınması gerekir. Bu bağlamda doktorlar, hamilelere hap ya da şurup şeklinde demir ilacı reçete eder.