Her anne adayının en büyük dileği sağlıklı bir bebek dünyaya getirmektir. Bu amaçla daha gebelik gerçekleşmeden anne adayları, her öğünde daha sağlıklı beslenmeye, dengeli ve yeterli bir beslenme programı uygulamaya özen gösterirler. Sağlıklı beslenen anne adaylarının rahmindeki bebek hem zihinsel hem de fiziksel olarak yeterli gelişebilir, büyüyebilir.

Gebelik söz konusu olmasa da her sağlıklı insanın vücut fonksiyonlarının tam olarak işlev gösterebilmeleri için her gün belirli vitamin ve mineralleri yeterli ölçüde alacak şekilde beslenmesi gerekir. Bebeklikte, çocuklukta, gençlikte, yetişkinlikte ya da yaşlılıkta yaşamın her döneminde vitamin ve mineraller bakımından zengin ve çeşitli beslenmek çok önemlidir. Elbette ki hamilelik döneminde vücudun vitamin ve mineral ihtiyacı artmakta, hem kendi vücudu hem de bebek için yeterli vitamin ve mineral alınması gerekmektedir.

Hamilelikte bebeğin tam olarak gelişebilmesi ve anne adayının sağlığının desteklenmesi için her besin grubundan yeterli ve dengeli bir şekilde alınması gerekiyor. Ancak vitaminler, mineraller, diğer faydalı elementler ve besin gruplarının nasıl, ne sıklıkta, hangi besinlerden ve takviye olarak mı, yoksa doğal yollardan mı alınacağı sorularının yanıtları çok önemlidir. Özellikle de vitamin, mineral takviyelerinin gebelikte alınıp alınmayacağı, ne kadar, hangi dozda alınacağı konusu önem taşıyor.

Hamilelik döneminde anne adayının aldığı protein, karbonhidrat, yağ, vitamin ve mineraller hem bebeğin sağlıklı büyümesi için hem de anne adayının sağlıklı ve rahat bir gebelik geçirebilmesi için ve gebelikte gereğinden fazla kilo almaması için önemlidir. Gebelik dönemi elbette ki önemlidir, ancak doğum sonrasında da annenin kendini gerçekten iyi ve güçlü hissedebilme de önem taşıyor. Gebelik boyunca yeterli ve dengeli beslenmek doğum sonrasında sağlıklı bir anne olmayı ve bebeğe çok daha iyi bakabilmeyi sağlayacaktır.

Gebelikte vitamin takviyesi kullanmak gerekir mi?

Gebelik dışında ya da gebelik döneminde pek çok kişi zaman zaman vitamin takviyesi almak durumunda kalabiliyor. Ancak önemli olan sağlıklı, yeterli ve dengeli beslenmek olduğunda hem gebelik döneminde hem de gebelik dışında vücudun ihtiyaç duyduğu vitaminlerin doğal besinlerden, sağlıklı beslenerek alınması çok önemlidir. Vücuda alınan her bir maddenin mümkün olan en doğalından seçilmesi tüm vücut sağlığı bakımından önemlidir. Vitamin, mineral, protein ve diğer faydalı içeriklerin takviye olarak alınması bağlamında ise kesinlikle doktorun önerisi ve gerekli görmesi önemlidir. Aksi halde daha doktor bir eksiklik tespit etmeden vitamin ya da minerallerin takviye olarak alınması doğru değildir ve birtakım sorunlara da yol açabilir. Tüm bu yaklaşım gebelikte de geçerli olmalı, gebelik çok daha hassas bir süreç olduğundan doktor önermeden vitamin, mineral takviyeleri alınmamalıdır.  Ancak gebelikte olmazsa olmaz vitaminlerden birisi olan folik asit için bu tür bir durum söz konusu değildir. Gebelik planlandığı andan başlayarak folik asit alınmalıdır.

Gebelikte vitamin takviyesi kullanmaya ne zaman başlamalı?

Gebeliğin doğal ve sağlıklı seyri için anne adayının her bir vitamin, mineral grubundan belli ölçüde alması gerekmektedir. Gebelik sürecinin olmazsa olmazlarından olan folik asit alımına anne adayları mümkünse gebe kalma çalışmaları yapılmadan 3 ay önceden başlamalılar. Zira anne adayının yumurtası, bırakılmadan yaklaşık 3 ay önce olgunlaşmaya başlıyor ve yumurtanın bu ilk evrelerde gerekli besleyici maddeleri alabilmesi için de hem folik asit bakımından zengin beslenmek hem de folik asit takviyesi almak faydalı ve doğru olur.

Bebekte sinir yolu kusurları ve zihinsel kuruşlar genellikle hamileliğin ilk 4 – 6 haftası içerisinde oluşmaktadır. Gebelik planlayan ya da plansız gerçekleşmiş olan bir gebelikten şüphe eden kadınlar doktor kontrolünü beklemeden de folik asit takviyesi alabilirler. Bu süreçte yeterince folik asit alamayan anne adayları bebeğin gelişimi için kritik olan evreyi kaçırabilirler.

Gebelikte hangi vitaminler ve mineraller daha önemli?

Gebelik dönemi boyunca anne adayının tüm vücut sağlığını destekleyecek şekilde sağlıklı, dengeli ve yeterli beslenmesi önerilir. Bu bağlamda en önemli husus; tüm vitaminlerden, minerallerden, faydalı elementler, protein, lif, yağ, karbonhidrat kaynakları açısından yeterli beslenme alışkanlığı oluşturabilmektir. Gebelikte tüm besin kaynakları önemli olmakla birlikte bazı vitaminlere, minerallere biraz daha ağırlık verilmesinin bebeğin gelişimini daha olumlu etkileyeceği de bilinmektedir. Gebelik beslenmesinde vitamin ve minerallere dair yapılan pek çok araştırmaya göre; anne adaylarının gebelikte mutlaka doktorun önerdiği dozda alması gereken en önemli besleyici maddeler; folik asit, demir ve kalsiyumdur.

Gebelik planlandığı andan itibaren anne adayının düzenli olarak folik asit alması, bebekte sinir yolu kusurlarını engeller, zihinsel gelişimi destekler. Gebelikte yeterli demir ise, anne adayından bebeğe oksijenin ulaştırılmasında ve annede aneminin önlenmesi hususunda çok önemlidir. Gebelikte kalsiyum alımı ise bebeğin kemik gelişimine yardımcı olurken ve anne adayının da vücudunda oluşması muhtemel kemik kaybını önler.

• Gebelikte A vitamini

A vitamini, vücuttaki hücre ve dokuların sağlıklı bir şekilde büyümesine, gelişmesine yardım eder. Vücudu güçlendiren A vitamini enfeksiyonlara karşı koruyucu özelliktedir. A vitamininin vücutta en faydalı olduğu organlardan birisi kesinlikle gözlerdir. Tüm bu faydaları içeren A vitamini gebelikte de mutlaka alınmalı, ancak takviye olarak değil A vitamini içeren besinler yoluyla tüketilmelidir. A vitamini bakımından zengin olan besinler; balık, yumurta, kırmızı, sarı ve yeşil sebzelerdir.

• Gebelikte D vitamini

D vitamini alımı kişinin kemik ve diş sağlığı için, bağışıklık sisteminin güçlenmesi için çok önemlidir. Özellikle de son yıllarda doğum sonrası depresyonun da D vitamini eksikliği yaşayan anne adaylarında daha sık görüldüğü, doğum sonrasında oluşabilen yorgunluk, halsizlik gibi sıkıntıların önlenmesinde anneye D vitamini takviyesinin yapılması da önem arz eder. Gebeliği takip eden doktorlar mutlaka anne adaylarının D vitamini değerlerini takip etmeliler. D vitaminin en çok bulunduğu doğal besin maddeleri; balık, yumurta ve süt ürünleridir. Ancak kişinin vücudu, teni güneşle temas ettiğinde emiliyor. Bu bakımdan anne adayları hem D vitamini içeren besinleri tüketmeli hem de hemen her gün güneşe çıkmalılar. Bunun için gün içinde 10 – 15 dakika güneşe çıkmak yeterli olur.

• Gebelikte B vitaminleri

B grubu vitaminler her yaştan herkesin sağlığı için çok önemlidir. Özellikle gebelikte B grubu vitaminler bakımından zengin beslenmek öneriliyor. Bunun için anne adayları her gün tahıl grubu besinleri yeteri kadar tükettiğinde yeterince B vitamini alınmaya çalışılır. Ancak B grubu vitaminlerden birisi olan folik asit (B 9 vitamini) gebelik dönemi dışında doğal beslenme yoluyla alınabiliyor. Fakat gebelik söz konusu olduğunda hem folik asit içeren besinler bakımından zengin beslenmek hem de folik asit takviyesi almak gerekiyor. Folik asit takviyesini özellikle gebelik öncesi dönemden almaya başlamak önemlidir. Çünkü her ne kadar B grubu vitaminlerin tamamı gebelikte önemli olsa da, folik asit bu vitaminler arasından en önemli olan B grubu vitaminidir. Folik asit, bebekte nöral tüp defekti oluşmasına engel olduğundan gebelik planlandığı andan itibaren veya hamileliğin ilk aylarından itibaren kullanılması önerilir.

• Gebelikte C vitamini

C vitamini, genç, yaşlı herkes için tam bir bağışıklık sistemi destekçisidir. C vitamini, bağışıklık sisteminin daha güçlü bir şekilde çalışması için, diğer vitaminlerin ve demirin emilimini artırmaktadır. Gebelikte de anne adayının bağışıklık sisteminin güçlü olması hem gebeliğin olumlu bir şekilde seyretmesi hem de bebeğin sağlıklı gelişimi için her gün yeterince C vitamini alınmalıdır. C vitamini açısından zengin olan zengin besinler; biber, maydanoz, domates, portakal, mandalina ve limon şeklinde sıralanabilir.

• Gebelikte demir

Gebelikte anne adayının vücudunda kan hacmi yarı yarıya artar. Bu nedenle de her anne adayının demir ihtiyacı artmaktadır. Gebelikte her geçen gün gelişen bebeğin vücudunda yeterince oksijen olması için hemoglobin gerekiyor. Bunun için D vitamini bakımından zengin olan besinler; az yağlı kırmızı et, yumurta, kuru baklagiller ve tahılların gebelikte bolca tüketilmesi önerilir.

• Gebelikte kalsiyum

Kalsiyum, sağlıklı fiziksel gelişimin olmazsa olmaz minerallerinden birisidir. Gebelikte hem anne adayı hem de bebeğin kemik sağlığı, sağlıklı büyüme ve gelişmesi için yeterince kalsiyum alınmalıdır. Bunun için kalsiyum açısından zengin olan; süt, yoğurt, ayran, peynir, yeşillikler ve kuru baklagiller yeterince tüketilmelidir.

• Gebelikte magnezyum

Magnezyum, her sağlıklı kişinin vücudunda belli bir miktarda bulunması gereken bir mineraldir. Ancak magnezyumun düzenli olarak alınması gerekmez. Gebelikte magnezyum alımı için alarm veren durumlar daha çok vücuttaki kaslarda hissedilen krampların artmasıdır. Bu tür bir durumda magnezyum takviyesi alımı arttırılmalıdır.

• Gebelikte Omega 3

Gebelik beslenmesine dair yapılan araştırmalar, özellikle gebeliğin son 3 ayında saf Omega 3 alınmasının bebeğin IQ seviyesini artırdığını göstermektedir. Gebelikte Omega 3 alımı kesinlikle ihmal edilmemeli gebeliğin başından sonuna kadar ve son 3 ayında daha fazla Omega 3 alınmalıdır. Bunun için Omega 3 bakımından zengin olan balık, brokoli, sarımsak, keten tohumu, soya, nane, turp, fesleğen, ceviz gibi besinler düzenli olarak tüketilmelidir.

Doğum öncesi vitaminlere ek olarak takviye almak gerekir mi?

Gebe kalmayı planlayan kadınlar daha gebelik gerçekleşmeden önce mutlaka mümkün olan en sağlıklı şekilde beslenmeye özen göstermeliler. Gebelik gerçekleştikten sonra da gebeliği takip eden doktorun kontrolleri, tahlilleri sonucunda eksik görülen besin gruplarından takviye yapılabilir. Özellikle de folik asit, demir ve kalsiyum gebelikte en sık takviye şeklinde alınan elementlerdir. Gebelik dönemi için özel olarak hazırlanan karışımlarda yeterince kalsiyum bulunmamakta, zira fazla kalsiyum, multivitamini dengesiz hale getirmektedir. Gebelikte anne adaylarının günlük kalsiyum ihtiyacı 1000 miligramdır; birçok vitamin takviyesinde ise sadece 150 – 250 gram kalsiyum bulunmaktadır.

Kalsiyumla birlikte gebelikte tavsiye edilen günlük 600 iu D vitamini de multivitamin karışımlarının içinde bulunmuyor. Günümüzde tüketilen çoğu doğum öncesi vitamin karışımında bulunan 400 iu D vitamini, ancak ve ancak anne adayının D vitamini açısından zengin beslendiği vakalarda yeterli olabilmektedir.

Anne adaylarının her gün düzenli olarak 200 miligram DHA (dokosaheksaenoik asit) almaları tavsiye edilir. Doğal olarak DHA almak isteyen anne adaylarının balıkları, zeytinyağı, kaju, badem yağı ve bazı bitkileri yeterince tüketmeleri önerilir.

Hamilelikte yeterince vitamin alabilmek için nasıl beslenmek gerekir?

Tıpkı gebelik dışındaki dönemde olduğu gibi, gebelikte de tüm besin gruplarından, tüm vitamin, mineral kaynaklarından dengeli bir şekilde yeterince tüketilmelidir. Bu bağlamda özellikle gebelikte yeterli beslenmek için düzenli, sistemli ve dengeli bir beslenme programı uygulanmalıdır. Gebelikte yeterince vitamin, mineral alabilmek için;

• Her öğünde fazla olmamak kaydıyla ( 1 dilim ekmek / 4 yemek kaşığı bulgur / 3 – 4 yemek kaşığı tam buğday unundan makarna) tam tahıllar tüketilmeli.
• Gün içinde 3 – 4 tane taze meyve tüketilmeli.
• Her akşam ve öğle öğünlerinde taze sebze (salata veya söğüş olarak ve mevsiminde) ve pişmiş zeytinyağlı bir sebze yemeği tüketilmeli.
• Sabah, öğle, akşam her öğünde bir miktar protein alınmalı (Kahvaltıda yumurta, peynir, öğle ve akşam öğünlerinde yoğurt).
• Her gün zeytin, zeytinyağı, ceviz, fındık, badem gibi yararlı yağları tüketin. (Miktarlarını diyetisyeninize danışın.)
• Her gün 2 bardak süt, 1 kase yoğurt tüketilmeli.
• Her hafta 2- 3 akşam balık, diğer günlerde de kırmızı et ve kuru baklagiller tüketilmeye çalışılmalı.
• Tuz tüketimi kısıtlanmalı.
• Gün içinde mutlaka 2 – 2.5 litre su içilmeli.
• Koruyucu, katkı maddesi, tatlandırıcı içeren besinler hazır besinler tüketilmemeli.
• Aşırı yağlı, tuzlu, şekerli besinler tüketilmemeli.
• Her öğün için mutlaka doğal, evde, hijyenik koşullarda hazırlanan, mevsiminde bulunabilen besinler tüketilmeli.

Gebelikte takviye vitamin, mineral alınması şart mıdır?

Aslında sağlıklı, dengeli, yeterli beslenme alışkanlıkları olan kadınların gebelikte dışarıdan takviye almalarına gerek kalmayabiliyor. Her gün yeterince düzenli olarak beslenen, her besin grubundan alabilen, vitaminler, mineraller ve diğer mineraller bakımından zengin beslenen kadınlara genellikle takviye önerilmez. Ancak günümüzde büyükşehirlerde yaşayan, her bir besinin en doğalını yemek, seçmek mümkün olmayabiliyor. Bir de gebeliğin başında çok şiddetli seyredebilen hormonsal dengesizlikler, mide bulantıları, kusma ve stres gibi sorunlar da anne adayının sağlıklı, doğal beslenmesini engelleyebilmektedir. Böyle bir durumda gebeliği takip eden doktorlar, yapılan tahliller sonucunda anne adaylarının vitamin, mineral takviyeleri almasını önermekte, reçete etmektedir. Özellikle de gebelik planlandığı andan itibaren başlayan folik asit alımının, anne adayının yaşadığı anemi sonucunda demir takviyesi alınması gebelikte rutin olarak görülmektedir.

Gebelikte vitamin ve minerallerin fazla alınması sorun yaratır!

Her bireyin vücudunun vitamin ihtiyacı aynı değildir ve gebelikte de böylesi bir durum söz konusudur. Her anne adayının vücudu aynı miktarda A, B, C ya da D vitamine ihtiyaç duymaz. Özellikle de gebelikte A ve D vitamininin gereğinden fazla alınması gebelikte bazı sorunlara yol açmaktadır.

Gebelik döneminde bebeğin ve anne adayının daha sağlıklı olması için alınan B 12 vitamini, demir ve folik asit vitaminleri fazla alındığında bünyede hücre çoğalmasına neden olabilmektedir. Bundan dolayı da kansere yol açabilme riski söz konusudur.

Uzmanlara göre folik asit kullanımına gebelik başlamadan yaklaşık 3 ay öncesinden başlanmalı ve gebeliğin ilk 3 – 6 ayı boyunca da devam edilmelidir. Gebelikte folik asit alınması çocuklarda beldeki açıklık riskini önlemekte, zihinsel gelişimi desteklemektedir. Ancak folik asit gebeliğin başından sonuna kadar kullanılırsa çocuklarda ileriki yaşlarda astıma neden olabilecek faktörler ortaya çıkmaktadır. Bununla birlikte folik asidin önerilenden daha yüksek dozlarda kullanılması durumunda anne adaylarında meme kanseri riski meydana gelmektedir. İşte tüm bunlardan dolayı gebelikte her anne adayına aynı dozda folik asit vermek ve gebeliğin sonuna kadar folik asit kullanmak hem anne adayının hem de bebeğin sağlığı açısından uygun değildir, zararlıdır. Bu konuda en doğru yaklaşım folik asit ve diğer vitamin, mineral takviyelerine balamadan önce anne adaylarına çok detaylı tahliller, testler yapılmalı ardından ihtiyaç tespit edildiğinde, ihtiyaç kadar takviye verilmelidir.

Eğer anne adayının vücudunda normal düzeyde demir varsa, demir takviyesine ihtiyaç yoktur. Demir takviyesinin aşırı dozda alınması; meme kanseri, bağırsak, mide ve pankreas kanserini tetiklemektedir.