Gıda zehirlenmesi, hemen herkesin yaşamın bazı dönemlerinde yaşayabildiği ya da yaşama riski taşıdığı bir sorundur. Kişi, bakteri ve toksin içeren besinler tükettiğinde vücutta meydana gelen normal dışı tepkilere besin zehirlenmesi adı verilir. Gıda zehirlenmesi bazı bakteriler ve bunların ürettikleri toksinlerle kontamine olmuş yiyeceklerin tüketilmesi sonucu oluşmaktadır. Besin zehirlenmesi durumunda kişi çoğunlukla bulantı, kusma, baş dönmesi, karın ağrısı ve ishal şikayetleri yaşar. Bazı durumlarda gıda zehirlenmesine halk arasında “mide üşümesi” de denmektedir.

–

Gıda zehirlenmesi durumunda basit mide bulantısı ve kusma yaşanarak sorunlu besinin mideden dışarı çıkması ile kendiliğinden tedavi gerçekleşebiliyor. Kimi zaman gıda zehirlenmesi yaşayan kişi bunun farkında bile olmuyor, biraz kustuktan sonra rahatlıyor. Ancak bazı vakalarda mide bulantısı, kusma, baş dönmesi ve ishal gibi şikayetlere ateş ve karın bölgesinde kramp da eşlik edebiliyor. Bu tür durumlarda gıda zehirlenmesinin çok daha ciddi bir boyutta olduğu anlaşılır.

Gıda zehirlenmesi durumunda kişi, zehirlenmeye neden olan besinlerin tüketilmesinden sonra ilk 1 – 2 saat ya da en geç 1 – 2 gün içerisinde bu belirtileri yaşar. Hafif düzeyde seyreden gıda zehirlenmesi vakalarında birlikte aynı besini tüketen bir grup içinde bazılarında besin zehirlenmesi oluşurken diğer kişilerde oluşmayabilir. Burada da kişinin metabolizmasının, bağışıklık ve sindirim sistemlerinin o besine karşı verdiği tepki önemlidir.

Gıda zehirlenmesi neden olur?

Gıda zehirlenmesinin en önemli sebeplerinden birisi tüketilmesinde sakınca olmayacak kadar taze olmayan besinlerin yenmesi, içilmesidir. Doğru koşullarda saklanmamış ya da son tüketim tarihinden önce tüketilmemiş besinler gıda zehirlenmesine sebep oluyor. Bu bakımdan özellikle yaz aylarında sıcak havadan dolayı besinlerin taze olarak korunması ve saklanması daha zor oluyor. Yeterince özen gösterilmediğinde ise gıda zehirlenmesi kaçınılmaz oluyor.

Gıda zehirlenmesi nadiren ev ortamında bulunan besinlerden kaynaklanabileceği gibi daha çok toplu yemek verilen otellerde, tatil köylerinde, öğrenci yurtlarında ve bazı ikinci sınıf lokantalarda yaşanabiliyor.

Hangi besinlerin gıda zehirlenmesine sebep olma riski yüksektir?

En sık olarak gıda zehirlenmesine sebep olan besin maddeleri; süt, yoğurt, sütlü tatlılar, kremalı yiyecekler, pasta, et, tavuk, mayonezli yiyecekler ve deniz ürünleri olarak bilinmektedir. Bu besin maddelerinin üretim ve saklanma koşulları çok önemlidir. Zira özellikle hava koşullarına karşı çok hassas olduklarından kısa süre içinde bozulurlar.

Gıda zehirlenmesini önlemek adına her ne sebeple olursa olsun tazeliğinden şüphe edilen herhangi bir besin tüketilmemeli, hatta tadına bile bakılmamalıdır. Çünkü kimi zaman tadına bakmak için alınan küçük bir parça bile kişide gıda zehirlenmeye neden olabilir. Bozulan besinlerin içinde oluşan bakteriler gözle görülmediği için, kimi zaman besin gayet normal görünse bile zehirlenmeye sebep olabilecek çok sayıda bakteri ve toksin içeriyor olabilir.

Sağlıklı beslenme ve gıda zehirlenmesinden korunma amacıyla besin tercihinde ekstra özenli olmak gerekiyor. Tazeliğinden şüphe duyulan besinlerin tadına bakmak bile mideyi bozabileceğinden, zehirlenmeye sebep olabileceğinden tazeliğinden emin olunmayan hiçbir besin tüketilmemelidir. Hassas bazı kişilerde bozulmuş besinlerin tadına bakmak bile ciddi sonuçlar doğurabilir. Herkesin metabolik özellikleri, sindirim sisteminin gücü farklı olduğundan besinlere tepkileri de farklıdır. Bir kişide her hangi bir soruna yol açmayan besin, bir diğerinden şiddetli sorunlara yol açabilir. Bu bağlamda hem besin seçiminde hem de gıda zehirlenmesinin belirtileri konusunda dikkatli olmak gerekir.

Gıda zehirlenmesi belirtileri nelerdir?

Gıda zehirlenmesi vakalarında ilk birkaç saat içinde kişi; karın ağrısı, baş dönmesi, mide bulantısı, kusma, ishal, ateş, karın bölgesine giren kramplar şeklinde şikayetler yaşar.

Gıda zehirlenmesine en sık sebep olan bakteriler

• Shigella: Dışkı artığı içeren, her hangi bir şekilde dışkı ile temas eden su ve gıdalarda bulunur.
• Esherichia Coli: Dışkı artığı içeren, her hangi bir şekilde dışkı ile temas eden su ve gıdalarda bulunur.
• Salmonella: Tavuk, yumurta, iyi kaynatılmamış, pişirilmemiş ya da pastörize edilmemiş sütte ve süt ürünlerinde üreyen bir bakteri türüdür. Büyüme çağındaki çocuklar ve gebelik dönemindeki kadınlar için pastörize edilmemiş süt ve bu sütten yapılan besinler tavsiye edilmez.
• Clostridium Perfringens: Çiğ ette, toprakta, dışkı artığı bulunan sularda, insan ve hayvanların sindirim sistemlerinde bulunan bir bakteri türüdür.
• Listeria Monocytogenes (Listerya Enfeksiyonu): Süt ve süt ürünlerinde, et ve et ürünlerinde, dışkı artığı barındıran sebze ve meyvelerde bulunur.

Gıda zehirlenmesi nasıl tedavi edilir?

Gıda zehirlenmesi sorunu hemen herkesin zaman zaman yaşadığı, ancak hafif düzeyde seyrettiği için çoğu zaman fark etmediği bir durumdur. Kimi zaman gıda zehirlenmesi vakalarında kişi kusarak ve biraz dinlenerek kendiliğinden tedavi görmüş olur. Ancak aslında gıda zehirlenmesine dair bir ya da birkaç belirtiyi hisseden kişiler hiç vakit kaybetmeden doktora başvurmalılar.  Zehirlenme sorunu ile sağlık kurumuna giden kişinin yaşadığı belirtilere göre; mide yıkanabilir, sıvı takviyesi yapılabilir ve antibiyotik tedavisi uygulanabilir.

Gıda zehirlenmesi vakalarında tedavi süresi ve şeklinin belirlenmesinde zehirlenme vakasının ciddiyetinin yanında, hastanın özel durumları da önem taşıyor. Zira çocuklarda, yaşlılarda ve yaşlılarda gıda zehirlenmesi vakalarında tedavi yaklaşımları da değişebiliyor.

Gebelikte gıda zehirlenmesi

Gebelik döneminde anne adayının yaşam koşullarındaki her bir etken bebeğin gelişimini olumlu ya da olumsuz etkilemektedir. Özellikle de beslenme alışkanlıkları gebeliğin seyri için çok önemlidir. Hele bir de gıda zehirlenmesine sebep olacak besinlerin tüketilmesi ciddi anlamda sorun teşkil edebilir. Gıda zehirlenmesi sorununun uzun sürmesi, belirtiler görülmeye başlandığında doktora gidilmemesi, uzun süre kusma ve ishal yaşanması gibi durumlarda anne karnındaki bebek de bu rahatsızlıktan etkilenir. Gıda zehirlenmesinin en tehlikeli semptomları olan uzun süren yüksek ateş ve sıvı kaybı durumlarında ise bebeğin hayati tehlike yaşayabileceği söylenebilir.

Gebelikte anne adayının gıda zehirlenmesi sebebiyle aşırı sıvı kaybı ve genel durum bozukluğu, uzun süre çok yüksek ateş gibi belirtiler yaşaması durumunda acilen bir sağlık kurumuna gidilmelidir. Böyle durumlarda hem anne adayının hem de bebeğin genel sağlık kontrollerinin yapılması gerekir.

Gıda zehirlenmesi yaşamamak için öneriler

• Et, süt, yumurta gibi tüm hayvansal ürünler kesinlikle hijyenik koşullarda üretilmeli, saklanmalı ve iyice pişirilmelidir.
• Dondurulmuş etler ve et ürünleri pişirilmeden iyice çözünmüş olmalı ve kesinlikle sıcak değil, serin bir ortamda uzun sürede çözülmesi beklenmelidir.
• Bir kez dondurulup çözünmüş etler, bir kez daha dondurulmamalıdır.
• Süt tüketiminde pastörize sütten yana tercih kullanılmalı, öyle bir seçenek yoksa, hem süzgeç hem de bir bezle süzülmüş, iyice kaynatılmış sütler tüketilmelidir.
• Meyve ve sebzeler bol su ile yıkanmalı ve ardından da yaklaşık yarım saat kadar sirkeli suda bekletilmelidir.
• Marketlerden satın alınan besinlerin son tüketim tarihlerine dikkat edilmeli, son tüketim tarihinin dolamsına 1- 2 gün kalmış gıdalar tüketilmemelidir.
• Tüm gıdaların tüketiminde eller az ya da çok kullanılıyor. Bu sebeple de gün içinde eller sık sık sabunla her defasında en az 10 saniye kadar sabunlanmalı, bol su ile durulanmalı ve temiz bir bez ya da havlu ile kurulanmalıdır. Bununla birlikte her yemekten önce ve sonra da mutlaka eller yıkanmalıdır.