Hamilelikte Kan Uyuşmazlığı

Gebelik döneminde meydana gelen kan uyuşmazlığı tespit edilmezse, anne ve bebek sağlığı riske girmektedir. Gebe kalmadan önce anne ve babanın kan gruplarının tespit edilmesi oldukça önemlidir.

Günümüzde genetik özelliklerine göre tespit edilmiş 100’den fazla kan grubu mevcuttur. Fakat genellikle evrensel olarak kabul görmüş başlıca kan grupları; A B O isimleri ile adlandırılmaktadır. Yani her birey A, B, AB ve 0 grupları ile adlandırılmaktadır. Kırmızı kan hücrelerinin üzerinde mevcut olan antijenlere göre kan grupları belirlenmektedir. Antijenler, savunma sistemi ile ilgili proteinler olarak adlandırılmaktadır. Örnek olarak kişi A grubunda ise yalnızca A antijenleri, B grubunda ise yalnızca B antijenlerine sahiptir.

Kan uyuşmazlığı için doğum öncesi alınması gereken önlemler nelerdir?

Doğum yapmadan önce anne adayının kan grubu mutlaka belirlenmelidir. Kan grubunun bilinmesi sayesinde olası kan uyuşmazlığı durumunda tedbir almak mümkündür.

Örnek olarak; anne Rh (-), baba Rh (+) olduğunda dünyaya gelecek bebek Mendel Kanunlarına göre, babanın genetik yapısı kaynaklı olarak (heterozigot veya homozigot) %50 veya %100 Rh (+) olarak dünyaya gelmektedir. Ancak annenin Rh (-), babanın Rh (+) olduğu her durumda genel olarak bilinen, klasik “kan uyuşmazlığı” veya “Rh uyuşmazlığı” söz konusudur.

Bebeğin Rh pozitif olması durumunda, annenin kanına bebeğin kanının geçmesi oldukça risklidir. Annenin bağışıklık sistemi kendi kırmızı kan hücrelerinden farklı olduğu için antikor adı verilen maddeler oluşmaktadır.

Kan uyuşmazlığı durumlarında anne adayının antikorları; ikinci hamilelikte, bebek dolaşımına bebeğin eşinden geçer ve kan hücrelerini öldürmeye başlar. Antikor üretimi ne kadar fazla ise; bebeğin anne karnında ölme riski o kadar yüksektir. Hem anneyi hem de bebeği korumak için en uygun çözüm, annenin bağışıklık sistemin uyarılmasıdır. Bu sayede de geri dönüşsüz şekilde yabancı kırmızı kan hücrelerine karşı antikor üretir. Bu sayede de bu uyarının hiç oluşmaması mümkün olur.

Bu uyarılma; ilk doğumda %1 oranında söz konusudur. Fakat her uyarının doğumla gelmesi mümkün değildir. Bunun dışında kan uyuşmazlığı; kan naklinin yanlış yapılması ya da kan ile bulaşmış cerrahi operasyon aletleri ile meydana gelebilmektedir.Bundan dolayı da Rh (-) olan her anne adayı, hamilelik döneminde anti-Rh antikorlar açısından araştırılmalıdır.

Kan uyuşmazlığının en önemli tedavisi korunma olduğundan aşağıdaki kurallara uyulmalı:

• Gebelik sürecinin başında baba ve anne adayının kan grupları tespit edilmelidir.
• Anne ve baba adayında Rh uyuşmazlığı söz konusu ise kan uyuşmazlığı testleri düzenli olarak uygulanmalıdır.
• Gerekli görülürse, anne adayının ilk hamileliğinin 28. Haftasında erken koruma iğnesinin yapılması gerekebilir. Bu iğnenin ismi ise; Rh hiper immün globulin olarak adlandırılır.
• Bebeğin kan grubu Rh pozitif ise; sonraki bebekleri korumak için antikor üretimini engelleyecek Rh hiperimmunglobin enjeksiyonu 72 saat içinde uygulanmalıdır.
• Unutulmaması gereken anne adayının duyarlı olması durumunda bebek riske girebilmektedir. Bundan dolayı da hamileliğin ilerlediği durumlarda kandaki antikor seviyesi mutlaka kontrol edilmelidir. Antikor seviyelerinin yüksek olması durumunda yapılacak özel testlerle; bebeğin sağlığının perinatoloji kliniğinde takip edilmesi ve uygun tedavinin yapılması sağlanmalıdır.
• Şayet düşük oluşmuşsa, immunglobulin uygulaması tam doz yapılmalı. İlk 3 ay içinde 6 – 8 haftadan sonra ceninde kırmızı kan hücreleri oluşmaya başladığından düşük doz hiperimmünglobulin (koruyucu iğne) yapılması uygun olur.
• Tıbbi gerekçelerle yapılan ya da isteğe bağlı olarak kürtajlarda Rh hiperimmunglobulin müdahaleden önce uygulanmalıdır. Kürtaj işlemi mümkünse vakum yöntemi ile sağlanmalıdır.