Hamilelik dönemi çok önemli ve hassas bir dönem olduğundan hem anne adayının hem de bebeğin sağlık durumunun yakından takip edilmesi gerekiyor. Gebelik durumunun öğrenildiği ilk andan itibaren düzenli olarak muayene yapılır, belli aralıklarla ultrason çekilerek bebeğin gelişimi takip edilir. Rutin ultrason uygulamalarında normal dışı bazı verilerin elde edilmesi durumunda ise daha ayrıntılı bir inceleme gerekliliği doğar. Günümüzün tıp teknolojisi bağlamında ultrason, gebelik muayenelerinin en önemli parçası haline gelmiştir. Hiç bir sorunun olmadığı gebeliklerde belli zamanlarda belli aralıklarla ultrasonografi kontrolü yapılır. Hamilelik sürecinin farklı, farklı değerlendirmeler yapmak için ultrason çekilmektedir.

Gebelikte yapılan ultrasonlar

• Gebeliğin ilk aylarında bebeğin kilosu ölçülemediği için, sadece kalp atımı ve gebelik kesesinin büyüklüğü gibi değerlendirmeler ultrason görüntülerine göre yapılmaktadır.
• Gebeliğin 5. ayında bebeğin kilosu, suyu, plasentanın durumu, organların yapısı gibi daha ayrıntılı değerlendirmeler ultrason görüntülerine göre yapılır.
• Gebelik boyunca farklı aylarda farklı amaçlarla ultrason çekilerek hamileliğin gidişatı ile ilgili değerlendirmeler yapılır.

Ultrasonun güvenirliği

Ultrason değerlendirmesi, bebeğin gelişimi ve genel durumuna dair bilgiler verebilmektedir. Ancak bebekte ortalama % 30 civarında var olan bir anomalinin ultrasonla tespit edilmesi mümkün olmayabilir. Aslında ultrason bebekteki gelişimsel bozuklukların çoğunu saptayabilmekle birlikte, her zaman tüm sorunları da tespit edemeyebilir.

Ultrason bebeğe ya da gebeliğe zarar verebilir mi?

Ultrasonografi, radyasyon ya da zararlı ışın içermediği için bebeğe hiçbir zarar vermez. Bu bakımdan doktor gerek gördüğünde çok sık aralıklarla da ultrason muayenesi yapabilir.

Gebelikte ultrasonografinin amaçları

• Gebeliğin varlık durumunun kontrolü,
• Gebelik normal olması gereken yerde olup olmadığına bakılması,
• Gebeliğin canlı olup olmadığının kontrolü,
• Gebeliğin kaç haftalık, kaç aylık olduğunun kontrolü,
• Bebeğin ense kalınlığının normal olup olmadığı,
• Bebeğin kilosunun tahmin edilmesi ve zamanına göre normal olup olmadığı,
• Bebeğin duruşunun kontrolü,
• Bebeğin eşinin nasıl olduğu,
• Doğum yolunun açık olup olmadığı,
• Bebeğin kafa çapı ve bacak uzunluğunun kontrolü,
• Bebeğin suyunun kontrolü,
• Bebeğin hareketleri, kas tonusu ve solunumunun değerlendirilmesi,
• Erken doğum riskinin var olup olmadığı,
• Rahim ve yumurtalıklarda myom veya kist olup olmadığı,
• Bebeğin cinsiyetinin öğrenilmesi,
• Bebekte her hangi bir anomali olup olmadığının kontrolü için ultrason çekilir.

Gebelikte 3 – 4 boyutlu ultrason

Gebelik döneminde 3 ya da 4 boyutlu ultrason yapılması son zamanlarda bir trend halini aldı. Ancak rutin olarak şart olan uygulamalardan değildir. Ebeveynler bebeğin yüzünü, ellerini, diğer organlarını ayrıntılı ve daha net görmek istediklerinde uygulanabilmektedir. fakat 3 -4 boyutlu ultrasonun bebeğin sağlık durumunu, her hangi bir anomali varlığını göstermesi açısından rutin ultrasondan daha faydalı değildir. Dolayısıyla da gebelikte rutin olarak normal 2 boyutlu ultrasonların kullanılması yeterli olacaktır.

Gebelikte ultrason ne sıklıkta yapılır?

Gebelikte yapılan ultrasonun sıklığı genellikle bebeğin sağlık durumuna ve gerekliliklere göre doktorun belirleyeceği bir durumdur. Ancak her şeyin yolunda olduğu rutin bir gebelikte;

• Gebeliğin ilk ayları içinde ayda bir kez,
• 11-14 haftalar arasında,
• 18-20 haftalar civarında ayrıntılı ultrason,
• 32. hafta civarında,
• 38. hafta civarında ultrason yapılır.

Ultrasonla cinsiyet ne zaman anlaşılabilir?

Anne karnındaki bebeğin cinsiyeti, cinsel organı dış görünüş olarak 11. hafta civarında farklılaşmaya başlamaktadır. Fakat ultrason görüntülerinde bunun belli olabilmesi için en az 4- 5 hafta daha geçmesi gerekir. Bu bakımdan çoğunlukla 15 -20. haftalarda bebeğin cinsiyeti ultrasonla ayırt edilebilir hale gelir. Elbette bebeğin anne karnındaki duruşuna göre bu süre değişmekte ve bazen bebeğin duruşundan dolayı cinsiyet tespiti doğuma kadar yapılamamaktadır.

Gebelikte ultrason muayenesinin önemli rutin bir işlem olduğu ve pek çok anomali ya da farklı giden durumun ultrasonla tespit edilebildiğini belirtmekte fayda var. Tüm bunların yanında hamileliğin 18-20. haftaları civarında ayrıntılı ultrasonografi yapılır ve bebeğin organlarında bir gelişim bozukluğu olup olmadığı araştırılır.

Ayrıntılı (detaylı) ultrason

Ayrıntılı, detaylı, ileri düzey, ikinci düzey gibi pek çok farklı isimle anılmaktadır. Halk arasında genellikle 3 boyutlu ya da 4 boyutlu ultrasonografi ile karıştırılsa da, ayrıntılı ultrason bunlardan farklıdır ve farklı bir amaçla uygulanmaktadır. Ayrıntılı ultrason çekilirken, anne ve baba adaylarına bebeğin yüzü, elleri, ayakları 4 boyutlu olarak da gösterilebilmektedir. Fakat ayrıntılı ultrason temelde 2 boyutlu olarak yapılmaktadır.

Ayrıntılı, detaylı ultrasonda cihazın 3 veya 4 boyutlu olması değildir, ultrason cihazı 3 ya da 4 boyutlu olmasa da olur. Ayrıntılı ultrasonda önemli olan genellikle perinatoloji, kadın doğum uzmanı veya radyoloji uzmanı gibi bu konuda deneyimli bir uzmanın değerlendirme yapmasıdır.

Her şeyin yolunda gittiği normal bir gebelikte, gebeliğin 17 -22 haftaları arasında kadın doğum uzmanları fetal anomali taraması yaparlar. Bu fetal anomali taraması, birinci düzey ultrason; normal, risksiz her gebelikte bebekte bir doğumsal kusur, anomali olup olmadığını araştırmak amacıyla yapılmaktadır. Eğer fetal anomali taramasında bir risk ya da şüphe saptanırsa, daha ayrıntılı bir inceleme için kadın; detaylı, ikinci düzey ultrason incelemesine sevk edilmektedir. İşte böyle durumlarda perinatoloji uzmanları inceme yapar ve aileye bebeğin durumu hakkında ayrıntılı olarak bilgi verir.

Ayrıntılı ultrason ne zaman uygulanır?

Ayrıntılı ultrason, genellikle 17- 18. haftalarda uygulanmakla birlikte, 17 -23 haftalar arasında doktorun uygun gördüğü bir zamanda uygulanabilir. Ayrıntılı ultrason incelemesi yaklaşık 20-30 dakika sürmektedir. Fakat bazen şüpheli bir durum saptanırsa 3- 4 hafta sonra yeniden ultrason yapılır. Her verinin normal olduğu gebeliklerde ise bir kez ayrıntılı ultrason yapmak yeterlidir.

Ayrıntılı ultrasonda neler incelenir, nelere bakılır?

Ayrıntılı ultrasonda bebeğin;

• Kafa içi,
• Beyni,
• Omurgası (belde açıklık kontrolü),
• Göğsünün içi,
• Kalbi,
• Karın içi organları,
• Midesi,
• Bağırsağı,
• Böbrekleri,
• Kolları, bacakları (el ve ayaklarının içe ya da dışa dönük olma durumu),
• Parmakları (eksiklik veya fazlalık durumu),
• Yüzü (yarık damak, dudak) gibi her bir organı detaylı olarak incelenmektedir.

Ayrıntılı ultrason ile her anomali kesin olarak belirlenebilir mi?

Ayrıntılı ultrason, günümüz teknolojisinde ultrasonun geldiği en son nokta olarak değerlendirilebilir. Hal böyle olunca da en ayrıntılı ve kesin veriler bu ultrason ile elde edilebilmektedir. Ancak en iyi merkezlerde, en tecrübeli uzmanlar tarafından yapılan ayrıntılı ultrasonda bile bebekteki tüm anomalilerin % 100 saptanması henüz mümkün değildir. Ancak ayrıntılı ultrason ile anomalilerin ortalama % 70 civarında saptanabildiğini söylemek doğru olur. Zira bebeklerde var olan bazı anomaliler ultrasonda saptanacak şekilde belirtiler vermeyebilir ya da bazı anomaliler de ultrason yapıldıktan daha sonra gelişebilir, ortaya çıkabilir. Aslında normal şartlar altında tüm gebeliklerin yaklaşık % 2-3 kadarında anomali görülür. Ancak tek yumurta ikizlerinde ve akraba evliliklerinde bu oran % 4 -5 civarındadır. Ayrıntılı ultrasonda bebekteki gelişim bozukluklarını saptamak amaçlı normal 2 boyutlu ultrason incelemesi kullanılır.