Herhangi bir hastalık durumunda doktora başvurulduğunda hastalığı mümkün olan en konforlu şekilde ve en kısa yoldan iyileştirecek bir tedavi yolu denenir. Bu bakımdan her hastalıkta farklı tedavi yolları uygulanır, haplar, şuruplar, enjeksiyon işlemiyle uygulanan iğneler ya da fitiller kullanılır. Fitiller, ilaç almanın yollarından birisidir ve bazı rahatsızlıklarda ve özellikle de enfeksiyonel sorunlarda tercih edilir. Hastalık durumunda daha çok hap şeklinde ilaç kullanımı tercih edilse de küçük, yuvarlak veya koni şekilli olabilen fitiller de zaman zaman reçete edilmektedir. 

Fitil vajinal, üretral ya da rektal yoldan vücuda alındığında içeride erir ve ilaçlarını içeriye bırakır. Fitil kullanımı hastalar tarafından çok sık tercih edilmese de reçete edildiğinde, kullanmak durumunda kalınır. Genellikle ağız yoluyla yutarak alınamayacak ya da midenizin veya bağırsakların iyi ememediği ilaçları fitil şeklinde alınması tedaviyi hızlandırabilir ve kolaylaştırabilir.

Fitil türleri nelerdir?

Tıbbi literatürde “Supozituvar” olarak adlandırılan fitiller, ilacı çevreleyen jelatin veya kakao yağı gibi maddelerden yapılmış bir tabanı sahiptir. Vücuda alındığında içerideki sıcaklıkla birlikte fitilin dışındaki madde doğal olarak erir ve içindeki ilaç da yavaş yavaş serbest kalır, etki etmeye başlar. Hastanın rektuma, vajinaya veya üretra adı verilen mesane boşaltma kanalına sokması ile kullanılan farklı fitil türleri bulunmaktadır. Fitiller üretilme ve kullanılma amaçları doğrultusunda bazen içine konan bölgeyi tedavi eder veya ilaç kanda emilir ve vücudunuzun diğer bölgelerine gider.

Rektal fitiller

Rektal yoldan hastanın vücuduna aldığı rektal fitiller, yaklaşık bir santim uzunluğunda ve yuvarlak veya mermi şekilli bir uca sahiptir. Rektal fitiller; alerjiler, anksiyete, astım, kabızlık, yüksek ateş, hemoroid, araba tutması, mide bulantısı, ağrı ve kaşıntı, şizofreni veya bipolar bozukluk gibi akıl sağlığı sorunlarının tedavisinde kullanılmaktadır. 

Vajinal fitiller

Hastanın vajinal yoldan aldığı vajinal fitiller oval şekilli olur. Bunlar; bakteriyel veya fungal enfeksiyonlar, vajinal kuruluk tedavisinde ve de doğum kontrolü amaçlı kullanılır.

Üretral fitiller 

Üretral fitiller, rektal ve vajinal fitillere göre daha nadir kullanılır. Ereksiyon problemi olan hastaların alprostadil adlı ilacı alması için kullanabileceği tek fitil türü budur. Bu fitil, bir pirinç tanesi kadardır.

Neden fitil kullanılır?

Fitil, hap ve şurup gibi ilaçlara göre daha nadiren verilir ve kullanılır. Fitilin, hap veya likit olarak kullanılan ilaçlara kıyasla, sindirim sisteminde çok daha hızlı bir şekilde parçalanıyor olması reçete edilmesinde en önemli etkenlerin başında gelir. Bununla birlikte hastanın; bir hapı yutamayacak durumda olması, ilaç alınca kusuyor olması ve hap ya da sıvı aldığında midesi kabul etmiyorsa ve de ilaç ağızda dayanılamayacak kadar kötü bir tat bırakıyorsa doktor fitil reçete etmek durumunda kalır.

Vajinal fitil nedir?

Vajinal fitil, özel bir aplikatör ile vajinanın içine sokulan katı ilaçlardır. Vajinal fitillerin içindeki ilaçlar vücut tarafından çok kısa sürede emilir. Vajinal fitillerin en önemli avantajı ağızdan alınan ilaçlara göre çok daha hızlı çalışmasıdır ve bu özelliği bazı hastalıklarda çok önemlidir. Vajinal fitillerin daha hızlı etki etmesinin nedeni, vücutta eriyip doğrudan kan dolaşımına giriyor olmasıdır.

Vajinal fitil nasıl kullanılır?

Vajinal fitilin kullanımı diğer ilaçlara göre biraz daha zor, daha doğrusu itici olabiliyor. Vajinal fitili kullanmak için fitille birlikte biraz sabun, su ve havluya da ihtiyaç var. Bir de fitil kullanıldığı dönemde hijyenik kadın pedi de kullanmak iyi olur.

Vajinal fitil kullanım adımları

• Hazırlık aşaması

• Öncelikle vajinal bölge ve eller ılık su ve sabunla yıkanır ve temiz havluyla iyice kurutulur. Vajina, enfeksiyona çok uygun bir bölge olduğundan temizlik çok önemlidir.

• Fitilin üzerindeki sargı çıkarılır.
• Fitil aplikatörün ucuna yerleştirilir. Eğer önceden hazırlanmış bir fitil aplikatörü kullanılıyorsa diğer aşamaya geçilebilir. Zaten genellikle önceden hazırlanmış bir aplikatör ilaç kutusunda vardır. 
• Aplikatör, fitil içermeyen uca kadar tutulur.

• Fitilin yerleştirilmesi

• Hasta, dizlerini bükmüş halde sırt üstü yatar ya da dizlerini büküp, ayaklarını birkaç santim aralıkla açıp ayakta durur. Daha çok çömelme pozisyonu gibi olur. 
• Aplikatör vajinaya rahatça gidebildiği yere kadar hafifçe ittirilir.
• Aplikatörün pimi sonuna kadar bastırılır. Bu sayede fitil vajinanın içine geri itilir.
• Aplikatör vajinadan çıkarılır.

• Bitiş

• Aplikatör yeniden kullanılacaksa, paket ambalaj talimatlarına uygun şekilde temizlenmeli. Aplikatör yeniden kullanılabilenlerden değilse çöpe atılır.
• Kullanılan tüm malzemeler atılır.
• Eller vakit kaybetmeden ılık su ve sabunla yıkanır.

Vajinal fitil kullanımı için yararlı ipuçları

• Vajinal fitiller sadece doktor reçetesi ile ve doktor kontrolünde kullanılmalıdır.
• Vajinal fitiller zaman zaman sızıntı yapabilir. Bu sebeple de gündüz yerine, geceleri yatmadan önce yerleştirmek daha doğru olabilir. Bu süreçte yatağı, çarşafları veya giysilerini sızıntılardan korumak için hijyenik ped takılmalıdır.
• Vajinal fitilin vajinaya daha kolay girebilmesi için kullanmadan önce fitili suya hızlı bir şekilde daldırmak iyi olabilir. Bu sayede hem fitili yerleştirmek hem de fitilin çözünmesi ve emilimi daha kolay olacaktır.
• Vajinal fitili kullanmadan önce erimemesi için serin bir yerde saklamak gerekir. Fitilin saklama koşulları konusunda prospektüste yazılı olanlara dikkat etmek önemlidir. Bu konuda genellikle buzdolabında saklamak önerilir. 
• Vajinal fitiller, doktorun reçete ettiği süre boyunca veya ürünün talimatlarına göre kullanın.
• Vajinal fitiller adet dönemi süresince de kullanılabilir. 
• Vajinal fitil kullanıldığı dönemde adet kanamasında tamponla korunmak doğru bir tercih olmaz. Çünkü tamponlar fitildeki ilacın bir kısmını emebilir. Bu durumda ise fitil gerektiği gibi etki etmeyebilir.

Vajinal fitil kullanırken yaşanabilecek olası sorunlar nelerdir?

Vajinal fitiller doktor reçetesi ile alınıp prospektüsteki gibi kullanılırsa genellikle güvenlidir. Ancak her ilaçta olduğu gibi öngörülemeyen bazı sorunlar olabilir.

• Bazı vajinal fitiller sızıntı yapabilir.
• Bazı hastalarda vücut fitili olması gerektiği kadar ememeyebilir. 
• Vajinal fitil yerleştirilirken o bölge tahriş olabilir. 

Kimler vajinal fitil kullanmadan önce doktora danışmalı?

• Kalp ritmi düzensiz olanlar,
• Yakın zamanda ve aslında herhangi bir zamanda rektumdan ameliyat olanlar,
• Kısa süre öncesinde prostat ameliyatı geçirenler, 
• Daha önceden vajinal bölgede cerrahi operasyon geçirenler,
• Yakın zamanda vajinal bölgeye radyasyon tedavisi olanların vajinal fitil kullanması önerilmez. Daha doğrusu bu kişiler, doktor vajinal fitil reçete ettiğinde mutlaka doktora duruma dair bilgi vermeliler.

Doğum kontrol yöntemi olan vajinal fitil: spermisit

Doğum kontrol yöntemi olarak kullanılan vajinal fitil olan spermisit; köpük, tablet, krem ve fitil formunda olabilir. Bu ürünün adının spermisit olma sebebi, ürünün içinde sperm öldürücü kimyasallar bulunması ve bunların spermin yumurtayı döllemesini önlemesi, aslında spermleri yok etmesidir. Spermisitlerin çoğunun içinde nonoksinol-9 kimyasalı bulunmaktadır. 

Spermisit, doğum kontrol yöntemi olarak tek başına kullanılabilmesine rağmen uzmanlar genellikle prezervatif veya diyafram ile kombine edilmesini önerir. Uzmanlara göre spermisitlerin tek başına kullanılması durumunda koruyuculuk etkisi yaklaşık % 70 – % 80 arasındadır. Ancak diğer yöntemlerle birlikte ve önerilen şekilde kullanıldığında, spermisitler ve prezervatifler gebeliği önlemede yaklaşık % 97 oranında etkili olur.