Hamilelik dönemi başından sonuna kadar, anne adayı için çok önemli değişimlerin yaşandığı bir süreçtir. Gebelik boyunca fiziksel, duygusal, zihinsel, psikolojik pek çok değişiklik yaşanır, anne adayı da zihnen ve bedenen bu değişikliklere alışmaya çalışır. Hemen her faktörün normal ve olağan seyrettiği gebeliklerde bile anne adayı zaman zaman zorlanacağı durumlar yaşar. Gebeliğin başında yoğun olarak yaşanan mide bulantısı, baş dönmesi, kusma, halsizlik ve yorgunluklar, gebeliğin ortalarında biraz hafiflemekle birlikte, alınan kilolar ve bebeğin büyümesi anne adayını ilerleyen aylarda oldukça zorlar. Doğum yaklaştıkça artan merak, endişe ve strese bir de mide, bağırsak ve idrar torbasına uygulanan baskı eklenir. Böylece devam eden gebelik anne adayları için hayatı zorlaştırır. Ancak zaman zaman zorlu, ama en çok da keyifli bir 9 ayın ardından bebeği kucağına almanın mutluluğu tartışılamaz.

Gebelikte yaşanan sorunlardan bahsedildiğinde anne adaylarının zaman zaman yaşadıkları rahatsızlıklardan birisi de çarpıntıdır. Kimi zaman fazla yorulmaktan, bazen aşırı yemekten ya da başka bir sebepten kaynaklanabilen çarpıntı, anne adayı için gerçekten ciddi bir sorundur. Çarpıntı anında kalp atışının düzensiz ve normalden hızlı olduğunu hisseden anne adayları çoğu zaman yaşadığı panik nedeniyle doğru nefes alamaz ve nefes darlığı yaşar.

Gebelik döneminde anne adayının zaman zaman çarpıntı yaşaması normal kabul edilir. Ancak bu sorun aşırı şiddetli şekilde ve sık sık yaşanıyorsa, doktora bildirmekte fayda var. Zira gebelikte çarpıntı nadiren de olsa gizli kalp rahatsızlığının ortaya çıkmasına da neden olabiliyor. Gebelikte çok sık görülmeyen bu soruna anne adaylarının yaklaşık % 2’sinde rastlanmaktadır.

Gebelikte çarpıntı sorununa sebep olan çok farklı faktör bulunmakla birlikte, çarpıntı sorununun doktora bildirilmesi önem arz etmektedir.  Anne adaylarının özellikle gün içinde aşırı yorulması, kafein içeren sıvıların fazla tüketilmesi, stres ve sıkıntı yaşaması çarpıntıya sebep olur. Yukarıda da belirtildiği üzere bu çarpıntıların sık sık hissedilmesi ve şiddetli olması durumunda öncelikle gebeliği takip eden doktora, ardından ise kesinlikle bir kardiyoloji uzmanına görünmek gerekiyor.

Gebelikte çarpıntı neden olur?

Hamilelik döneminde anne adayının zaman zaman çarpıntı yaşaması normal kabul edilmektedir. Gebelikte çarpıntılar genellikle anne adayı aşırı stres halindeyken, egzersiz yapıyorken ya da fazla heyecan hissediyorken ortaya çıkmaktadır. Nefes darlığı ve panik gibi sorunları da beraberinde getiren bu çarpıntılar, anne adaylarına sanki nefes alamıyormuş gibi bir his verir ve yaşamı onlar için zorlaştırır. Hamilelikte çarpıntı genellikle anne adayının; kan miktarındaki artış, progesteron hormonundaki artış, duygusal değişimler, kafeinli içeceklerin fazlaca tüketilmesi şeklinde sıralanabilir.

• Kan miktarının artması

Anne adaylarının vücudunda var olan kan miktarı, gebelik döneminde gebelik öncesine göre % 50 civarında artmaktadır. Gebelik döneminde anne adayı hem kendisi hem de bebeğe yetecek kadar kana ihtiyaç duymakta ve bu artan kan miktarıyla bu ihtiyacı karşılamaktadır. Kadının vücudundaki kan miktarının artması demek, kalbin daha fazla kan pompalaması demektir. Hal böyle olunca da artan kan anne adayında kalp çarpıntısına sebep olur.

• Progesteron hormonun artması

Kadınların duygusal ve fiziksel değişimlerini tetikleyen hormon, progesteron hormonudur. Vücutta progesteron hormonu seviyesi arttıkça, vücuttaki kan miktarı da bebeğin ihtiyacını karşılayacak düzeye gelebilmektedir. Ancak hamilelikte artan bu progesteron hormonu ve dolayısıyla kan seviyesi anne adayında çarpıntıları arttırır.

• Yaşanan duygu değişimleri

Gebelik dönemi denemek aslında anne adayının ruhsal, fiziksel, duygusal anlamda ani ve hızlı değişimler yaşanması demektir. Hamilelik dönemi boyunca anne adayının yaşadığı gelgitler, duygusal değişimler hem kendisinin hem de eş ve yakın arkadaşlarının yaşamını olumsuz etkiler. Gebeliğin gerginlikleri, korkuları, endişeleri, stres ve sinir harpleri gibi halleri anne adayının sık sık çarpıntı yaşanmasına yol açabilir. Bu sorun hamilelikte daha sık yaşanmakla birlikte, sadece hamile kadınlarda değil, gebelik dönemi dışında da ortaya çıkabilir. Gebelikte uzmanlar özellikle stresli ortamlardan uzak durulmasını önerir. Bu önerinin bir sebebi de çarpıntıyı önlemektir. Çünkü gebelikte çarpıntının sık sık yaşanma sebeplerinden biri aşırı stres yaşanmasıdır. Stresli bir iş ya da sosyal yaşamı olan anne adayları gebelik süresince bu ortamları terk etmeliler. Stres hissedilen durumlarda çarpıntının etkisini azaltmak için, açık havaya çıkmak, biraz yürüyüş ya da egzersiz yapmak faydalı olur.

• Kafeinli gıdalar

Her yaştan kişiler için kafein içeren besinlerin, içeceklerin tüketimi belli bir miktarı aştığında zararlı olur. Gebelik dışındaki dönemlerde sağlıklı bir kişinin kafein içeren içeceklerden günde 3 -4 bardaktan fazla tüketmemeleri, çikolata gibi kafeinli besinleri ise mümkün olduğunca az tüketilmesi önerilir. Gebelik dönemi ise çok daha hassas bir süreç olduğundan bu miktarın en az yarı yarıya düşürülmesi, hatta mümkünse hiç tüketilmemesi gerekiyor. Anne adaylarının kafeinli gıdaları fazla tüketmesinin gebelikte çarpıntıyı arttırdığı bilimsel olarak kanıtlanmıştır. Bu bağlamda gebelikte çay, kahve, gazlı içecekler, kakaolu kekler ve çikolatada bulunan kafein göz önünde bulundurulmalıdır. Bu besinler mümkünse hiç tüketilmemeli ya da çok az bir miktarda tüketilmelidir. Özellikle de bu besinler alındığı günlerde çarpıntının arttığı hissedilirse hamilelik süresince bu besinler tamamen beslenme programından çıkarılmalıdır.

Gebelikte çarpıntı nasıl önlenir?

Gebelik döneminde çarpıntı zaman zaman yaşanan ve genellikle kendiliğinden geçen bir durumdur. Bu bakımdan sık sık yaşanmadığı sürece, şiddetli olmadığı durumlarda gebelikte çarpıntı normal karşılanabilir. Gebelikte yaşanan çarpıntıların önlenmesi için de buna sebep olan etkeni bulmak çok önemli bir husustur. Çünkü çarpıntıyı önlemek ve tedavi etmek için de çarpıntının nedenini bilmek, nedenini ortadan kaldırmak gerekiyor. Soruna sebep olan etken belirlendiğinde tedavi yöntemi de ona göre belirlenebilir. Gebelikte çarpıntıların sık sık yaşanması ve şiddetli olması durumunda buna sebep olan etkenin bir sağlık sorunu olduğu düşünülür. Böyle bir durumda vakit kaybetmeden doktora başvurmak gerekir.

Anne adayları hamilelikte çarpıntı sorununu önlemek aşağıdaki önlemlere dikkat etmeliler:

• Gebelikte kesinlikle yasak olan sigara ve alkol anne adayı ve bebeğe pek çok alanda zarar verdiği gibi çarpıntıya da sebep olur. Bu sebeple de gebelikte sigara ve alkolden uzak durulmalı.
• Gebelikte düzenli olarak egzersiz ve spor yapılması önerilir. Ancak çok yoğun ve yorucu egzersizler çarpıntıya sebep olabileceği için yasaklanmaktadır.
• Kafein içeren besinler fazla tüketildiğinde gebelik dışındaki dönemlerde de çarpıntıya sebep olur. Ancak söz konusu olan gebelik döneminde bu etki daha da artar. Bu sebeple gebelikte kafein içeren içecek ve yiyecekler çarpıntıya yol açabileceği için önerilmez.
• Gebelikte tuz tüketimini en aza indirmek önerilir. Bu süreçte aşırı tuz içeren besinler almak ödem ve şişlik oluşumu ile birlikte çarpıntıya da sebep olur. Bu bakımdan gebelikte tuz tüketimini kontrol altında tutmak gerekiyor.
• Doktor önerisi olmadan ilaç almak, her yaştan herkes için zararlı etkiler gösterir. Gebelikte ise bu durum çok daha ciddi bir kontrol gerektirir. Anne adaylarının gebelik döneminde doktor reçetesi olmadan ilaç kullanması başta çarpıntı olmak üzere bebeğe ve anne adaylarına zarar verir. Bu sebeple de gebelikte ilaç kullanımından kaçınmak önerilir.
• Gebelikte anne adaylarının sıklıkla yaşadıkları kansızlık (anemi) sorunu pek çok rahatsızlık gibi çarpıntıya da sebep olur. Bu sebeple gebelikte çarpıntıyı önlemek için kansızlık sorununu tedavi etmek gerekiyor. Kansızlık durumunda anne adayları yorgunluk, güçsüzlük, baş dönmesi ve sürekli uyku hali gibi sorunlar yaşarlar. Bununla birlikte kansızlık yaşayan anne adayının rengi normalden daha soluk görünür. Böyle şikayetler durumunda tam kan sayımı ile kansızlık konur. Bu sorunu tedavi etmek için de demir içeren ilaçlar verilir. Bununla birlikte demir içeriği yüksek olan sakatat, kuru üzüm, kuru baklagiller ve pekmez gibi besinler tüketilmesi önerilir.
• Anne adaylarının korkulu rüyası olan fazla kilolar hem bebeğin gelişimini hem de anne adayının genel sağlık durumunu olumsuz etkiler. Gebeliğin genel sağlık seviyesinin yükselmesi ve çarpıntıların önlenmesi için hamilelik süresince kiloyu kontrol altında tutmak önerilir.
• Gebelikte çarpıntıya sebep olan etkenlerden birisi de stres ve depresif durumlardır. Bu bakımdan çarpıntıyı önlemek için anne adayları ruh sağlığını olumsuz yönde etkileyebilecek ortamlardan ve kişilerden uzak durmalılar.

Gebelikte hipertiroid (yüksek tiroid) ciddi bir sorundur!

Hamilelikte çarpıntı sorunu, bazı vakalarda hipertiroidi nedeniyle ortaya çıkabiliyor. Çarpıntıya sebep olan diğer tüm etkenler düşünüldüğünde bu sorun, anne rahmindeki bebek açısından ciddi problemlere yol açabiliyor. Bu bakımdan gebelikte çarpıntının nedenleri vakit kaybetmeden araştırılmalı ve uygun tedavi uygulanmalıdır. Anne adayı özellikle kalp atışlarında düzensizlik hissediyorsa, bulantı, baş dönmesi, aşırı terleme, nefes darlığı ve bayılma gibi rahatsızlıklar varsa mutlaka doktora başvurulmalıdır. Zira bu tür şikayetlerde gerekli önlemler alınmaz ve tedavi uygulanmazsa, uzun vadede bebekte ve anne adayında çok ciddi sorunlar ortaya çıkabilir.

Hidertiroidi nedir, neden önemlidir?

Hipertiroidi, tiroid hormonlarının normalden fazla üretilmesi ve vücutta olumsuz etkilerinin görülmesi sorunudur. Gebelikte hipertiroidi durumunda anne adayının tiroid hormonu yaklaşık % 0.2 oranındadır. Hipertiroidi durumunda ani şekilde zayıflama, yeterli beslendiği halde kilo alamama, kalbin normalde hızlı atması, sık sık çarpıntı, sıcak ortamlarda aşırı rahatsızlık, sıcak basmaları, ellerde titreme, ishal gibi şikayetler sıkça yaşanır. Gebelikte tiroid hormonunun seviyesinin yükselme sebeplerinden birisi anne adayının vücudunun bebeğin ihtiyaçlarını karşılamaya çalışmasıdır.

Gebelikte anne adayının vücudunda östrojen hormonu arttığı için TBG (tiroid bağlayıcı globulin) seviyesi de yükselir. Bu sebeple de kadının T4 düzeyi de artar. Gebeliğin başından sonuna bütün anne adaylarında total T4 düzeyinin belli bir oranda artması normal karşılanır. Fakat serbest T4 (sT4, fT4) ve T3 (sT3, fT3) düzeyinin fazlaca artması normal değildir.

Bu durumu saptamak, kontrol etmek için gebelikte sT4 ve TSH ölçülür. Her gebelikte ilk muayenede bu hormonların düzeyi değerlendirilir. Aslında mümkünse gebelikten önce hamileliğe hazırlık döneminde bu hormon değerlerinin ölçülmesi en doğrusudur.

Hipertiroidinin gebelikte olumsuz etkileri nelerdir?

• Erken doğum riski
• Preeklamspsi (gebelik zehirlenmesi)
• Annede kalp yetmezliği riski
• Kontrolsüz kalp atışı ve çarpıntı
• Anneden bebeğe geçen yüksek tiroid hormon etkisini gösterir. Bu sebeple de bebeğin TSH hormonu baskılanır. Böyle bir durumda bebekteki düşük TSH hormonu nedeniyle doğumdan sonra neonatal hipotirodi ortaya çıkabilir.

Gebelikte hipertiroidi nasıl tedavi edilir?

Gebelik dışındaki dönemlerde hipertiroidi vakalarında radyoaktif iyot tedavisi uygulanır. Ancak gebelikte bu tedavi güvenli değildir. Eğer çok ciddi bir durum yoksa cerrahi tedavi yoluna da gidilmez. Gebelikteki hipertiroidi tedavisi için en sık uygulanan tedavi yöntemi ilaç verilmesi şeklindedir. Bu ilaçlarla gebelikte güvenli bir şekilde tiroid hormonu kontrol altına alınır.