Tokluk kan şekeri; tok karnına yapılan şeker ölçümü, yemek yedikten sonraki kan durumumuzdur. Kişinin ana öğünlerinden iki saat sonra yapılan ya da şeker yükleme testiyle bakılan ölçüme tokluk kan şekeri denir. Şeker yükleme testi ile tokluk kan şekerine bakmak için 75 gr. karbonhidrat içeren glikoz solüsyonu alınır ve ölçüm yapılır.

Bunun tersi olan açlık kan şekeri ise kişinin 8 saat aç kaldıktan sonra ölçülen değerdir. Test sonunda elde edilen değerin 140 mg ile 200 mg arasında olması sağlıklı bir duruma işaret eder. Bulunan değer bu değerlerin üzerinde ya da altında ise kişiye, şeker hastalığı teşhisi konur. Bu bağlamda “normal” olarak değerlendirilen değerlerin çok az miktarda aşılması ya da altında kalınması ise önemsenmez ve günlük değişimler olarak görülür.

Normal sağlık koşullarına sahip olan insanlarda 2 tip insülin salgısı bulunur. Bunlardan birincisi, yemekle birlikte başlayan ve çok hızlı olan insülin salgılanması, diğeri ise daha uzun vadede başlayan ve uzun süren insülin salgılanmasıdır. Günümüzde çok sayıda kişinin muzdarip olduğu Tip 2 şeker hastalığında; yemekle başlayan hızlı ve erken insülin salgısı bozulmuştur ve buna bağlı olarak da tokluk kan şeker değeri yükselmektedir. Tokluk kan şekeri genelde, yemekten 2 saat sonra ölçülür ve kan şekerinin, tok olunan zamanlarda ne kadar fazla arttığını gösterir.

Kişinin tokluk kan şekerinin yüksek olması, ana öğünlerden 2 saat sonra ölçülen kan şekeri düzeyinin 140 mg/dl’nin üzerinde olmasıdır. Ancak kişinin tokluk kan şekerinin sürekli olarak yüksek seviyelerde olması, damar duvarında hasar yaratır ve dolayısıyla damar sertliği oluşumuna ortam hazırlar. Bunun bir sonucu olarak da kalbi, beyni veya bacakları besleyen damarlar olumsuz etkilenir. Kişinin tokluk kan şekeri değerinin sürekli yüksek olması durumunda gelişen kalp hastalıkları hayatı ciddi anlamda tehdit eden bir risk faktörüdür. Kimi hastalarda hem açlık hem de tokluk kan şekeri yüksek olurken, bazılarında ise açlık kan şekeri normal olduğu halde tokluk kan şekeri seviyeleri çok yüksek olabilmektedir.

Tokluk kan şekerinin yüksekliğinin belirtileri nelerdir?

• Ağızda geçmeyen kuruluk hissi,
• Normalden çok su içme ve dolayısıyla çok sık idrara çıkma,
• Sürekli devam eden açlık hissi, açlığa tahammülsüzlük ve aç kalınca sinirlerin yıpranması,
• Dinlendiği halde halsizlik, bitkinlik, yorgunluk,
• Görme duyusunun zayıflaması ve bulanık görme gizli şekerin ilk belirtileri olarak sıralanabilir.

Tokluk kan şekeri nasıl ölçülür?

Normal bir kişide yemekten 2 saat sonraki ölçüm değeri 180 mg/dl’nin altında olmalıdır. Kişi kahvaltıya başlama saatini bir kenara not eder ve sabah kahvaltısını yapar. Bu durumda tokluk süresi, kahvaltıya başlangıçtan itibaren 2 saattir. Örneğin sabah saat 8’de kahvaltıya başlanmışsa, kahvaltı sonrasında 2 saat boyunca hiçbir şey yememeli, sigara içmemeli, egzersiz yapmamalı ve strese sebep olacak herhangi bir durum yaşamamalıdır. Zira bu süre içinde yemek, içmek, sigara, egzersiz ya da stres gibi faktörler de tokluk kan şekeri testi sonucunu etkileyebilir.

Kahvaltıya başlamanın ardından geçen 2 saatin sonunda, yani saat 10’da süre dolmuştur ve tokluk kan şekeri için kan testi vermek gerekir. Ölçülen bu tokluk kan şekeri “normal” olarak belirlenen değerin üzerindeyse kişide insülin hormonu ile alakalı bir sorun olduğu düşünülür. Doktorun uygun bulduğu tokluk kan şekerinin sınırı hasta tarafından iyi bilinmeli ve buna göre kan şekerini düşüren ya da kontrol altında tutan tedbir alınmalıdır.

Bu bağlamda açlık kan şekeri; en az 8 saat açken, 72 ile 108 mg/dL arasında, tokluk kan şekeri ise, yemekten en az 2 saat sonra ölçülmeli ve 140 mg/dL olmalıdır.

Tokluk kan şekerinin yükselmesiyle değerler nasıl olmalıdır?

Açlık kan şekeri 100 mg veya daha düşük; 2 saatlik tokluk; 140 mg veya daha düşük olmalıdır.
Kişiye diyabet hastası denmesi için açlık kan şekerinin 125 mg veya daha yüksek, tokluk kan şekerinin ise 200 mg üzerinde olması gerekir.

Normal bir kişide 100 mg veya altında, yani 140 mg altında olur.

Bozulmuş glikoz toleransı, yani kişinin şeker hastası adayı olması ise 100-125 mg arasında 141-200 mg arasında olur.

Diyabetik kişilerde ise ölçülen değer; 125 mg üzerinde – 200 mg üzerinde olur.

Tokluk kan şekeri nasıl tedavi edilir?

Tokluk kan şekeri değerinin beklenenden daha yüksek olması durumunda tedavi edilmesinde başlıca iki temel prensip bulunmaktadır. Bu tedavi yöntemlerinden birincisi vücut için gerekli olandan daha fazla karbonhidrat alınmamasıdır. İkinci yöntem ise vücutta yetersiz kalan insüline ilaçla destek olmak, onu normal değerler arasında tutmaya çalışmaktır. Eğer bir kişi, Tip 1 diyabet hastası ise, vücudunda neredeyse hiç insülin salgılanmadığı için, ihtiyaç duyulan insülini dışarıdan almak zorunda kalır. Kişinin Tip 2 hastası olması durumunda ise vücutta insülin bulunmakla birlikte yetersiz kaldığı için, insülinin salgılanmasını veya vücuttaki etkisini arttıracak ilaçlar kullanılması gerekir. Tip 2 diyabet hastalarının bir kısmında zaman içinde insülin yetersizliği arttığı için dışarıdan insülin desteğine ihtiyaç duyulur.

Kan şekeri yüksek olanlar nasıl beslenmeli?

Kan şekerini yükselten en önemli sebep, sağlıksız beslenme alışkanlıklarıdır. Bu bağlamda bazı sağlıklı beslenme alışkanlıklarına dikkat ederek kan şekerini dengelemek mümkün olur.

• Taze, yeşil sebzeler, meyveler,
• Tam tahıllı yiyecekler ve bakliyatlar gibi yüksek lifli gıdalar,
• Et çeşitleri ve etsiz seçenekler tüketilerek yağı az olan proteinli gıdalar tüketilmelidir.
• Kişinin öğünleri arasında 3 saatlik zaman dilimleri bırakılmalı, gün içinde birkaç öğün beslenilmeli,
• Öğünlerde çok büyük porsiyonlar tüketilmemeli,
• Zeytinyağı gibi yararlı yağlar ve avokado gibi yararlı yağlar içeren besinler beslenme programına katılmalı,
• Yüksek şeker içeren ve özellikle de beyaz şeker içeren besinlerden uzak durulmalı,
• Tam karbonhidratlı yiyecekler ve içecekler beslenme programından çıkarılmalı,
• Bolca nişasta içeren patates, pirinç ve mısır gibi besinler sınırlı olarak tüketilmelidir.

Kan şekeri düşük olanlar nasıl beslenmeli?

Kan şekeri normalden daha düşük olanlar içinse tıbbi bir müdahale uygulanmaz. Kan şekeri düşük olan kişiler, beslenmelerine dikkat etmeli, doktorun uygun gördüğü besinleri tüketmeye özen göstermeliler. Düşük kan şekeri olan hastalar;

• Tıpkı kan şekeri yüksek olanlardaki gibi karbonhidratlı yiyecekleri azaltmalı,
• Beslenme programı sık ama az beslenme şeklinde olmalı,
• Öğünler arasında 3 saatten fazla aralık bırakmamalı,
• Öğünler arasında mutlaka sağlıklı küçük atıştırmalıklar tüketmeli,
• Beslenmeyi belirli öğün saatleri şeklinde planlamalı,
• Beyaz ve kırmızı et ya da baklagiller içeren proteinli bir beslenme programı izlenmeli,
• Tam tahıllar beslenmeye katılmalı,
• Gün içinde doğal, taze meyve ve sebzeler tüketmeli,
• İçinde çay şekeri ve glikoz olan şekerli besinleri ve içecekleri ya hiç tüketmemeli ya da sınırlamalı,
• Kan şekerini dengede tutabilmenin temel ayaklarından olan fiziksel aktivite, vücuttaki şekerin yükseltilmesini sağlar, aşırı yüksek insülin salgısını azaltarak kan şekerini kontrol altında tutar.